Náttúrufræðingurinn - 1946, Blaðsíða 8

2
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
var þó kærkomin fæða, hvort sem hann var borinn á borð nýr eða
hertur. Með því að ég var aðstoðarmaður Grænlandsstjórnarinnar,
sem fiskifræðingur, hafði ég gott tækifæri til þess að fylgjast með
hinu stórfenglega ævintýri, sem var að gerast í sjónum, og athuga
þróun þá, sem skapaðist í afkomu og lifnaðarháttum Grænlendinga.
Verður hér á eftir reynt að gera nokkra grein fyrir þessu í stuttu
máli.
Þegar ég kom í fyrsta skipti til Grænlands, sem aðstoðarmaður á
hafrannsóknarskipinu „Dana“, árið 1925, höfðu þorskveiðar þar
þegar verið stundaðar í um það bil 14 ár. Afíinn hafði þangað til
verið mjög lítill, en farið þó hægt vaxandi. Árið 1925 veiddust
þannig samtals aðeins 1 þúsund smálestir. Þorskveiðarnar voru þá
ekki farnar að setja þann svip á hið daglega líf þjóðarinnar í þorp-
um og dreifðum byggðum sem síðar varð. Ef maður gekk um þorpin,
eins og t. d. Sukkertoppen, Holstensborg og jafnvel sjálfan höfuð-
staðinn, Godthaab, þá hlutu óhrein og lítilsigld fátækrahverfi, eins
og t. d. Österbro og aðrir staðir í Sukkertoppen og íslandsdalurinn
í Godthaab, að verða á vegi manns. Þegar þorskveiðarnar fóru að
aukast á næstu árum, þá breyttust þessi hverfi fullkomlega. Allir gátu
tekið þátt í veiðunum, einnig konur, börn og gamlir menn, sem ekki
gátu notað húðkeipana, og nú barst mikill fengur í bú. Þegar tekj-
urnar fóru að aukast, lifnaði löngunin til þess að koma sér upp sæmi-
legum húsum. Trjávörur voru keyptar fyrir beinharða peninga hjá
verzlununum og timburhús voru byggð. Varð nú að senda meira af
timbri frá Danmörku en nokkurn tíma hafði þekkzt áður. Moldar-
kofarnir hurfu smátt og smátt. Þeir urðu að víkja fyrir timburhús-
unum, og fátækrahverfin tóku néi fullkominni breytingu. Skömmu
eftir 1930 var ekki einn einasti moldarkofi eftir, hvorki í Godthaab
eða Sukkertoppen. Þó vildi takast misjafnlega til með byggingu nýju
húsanna, því Grænlendingar voru ekki allir jafn góðir smiðir. Af
sparnaðarástæðum voru húsin ekki alltaf byggð jafn lilý og þétt og
þörf hefði verið, og það er óhætt að segja, að mörg þeirra stóðu
gömlu torfhreysunum að baki í vetrarhörkunum. En smátt og smátt
var ráðin bót á þessum byrjunarmistökum. Utan aðalþorpanna gekk
þessi þróun miklu hægar, og þar er ennþá víða margt torfkofa.
Það var danska dýrafræðingnum, próf. Ad. S. Jensen að þakka, að
fyrsta þorskveiðistöðin var sett á stofn við Fiskenæsset, en prófess-
orinn hafði stjórnað fiskirannsóknum, sem gerðar voru við Vestur-
Grænland .1908 og 1909 á seglskipinu „Tjalfe“. í byrjun var mjög
lítið um þorsk á þessum slóðum. Ástæðan til þess, að Fiskenæsset
varð fyrir valinu, sem ver eða veiðistöð, var sú, að þarna var eini