Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 3

Sigurður Pétursson:
Gerlarnir í sjónum
Það er vandfundinn sá staður á þessari jörð, þar sem ekki eru
einhverjar tegundir gerla. Hvar sem plöntur eða dýr er að finna, þá
eru gerlarnir þar jafnan á meðal þeirra, sníkjandi á líkömum þeiiTa,
liirðandi frá þeinr úrgangsefnin og bíðandi eftir jm', að plantan eða
dýrið falli í valinn, svo að jreir geti ráðizt á hræið. Þetta niðurrif
og upplausn lífrænna efna af völdum gerla eða sveppa nefnum vér
rotnun, og gerlana og sveppina, sem henni valda, rotplöntur.
Rotplönturnar eru ómissandi fyrir viðgang lífs-ins á jörðinni.
Skrifað stendur: „Duftið hverfur aftur til jarðarinnar, þangað sem
Jrað áður var,“ Jr. e. efnin, sem plöntur og dýr eru gerð af, leysast
í sundur í jörðinni fyrir tilverknað rotplantnanna og verða þannig
aftur tiltækileg næring fyrir grænu plönturnar og síðan dýrin.
En svo eru líka til aðrar tegundir gerla, sem lifa á allt annan hátt.
Það eru hinir frumbjarga gerlar, er neyta ólífrænnar fæðu ein-
göngu, og eru þeir engu síður nytsamir en rotnunargerlarnir. Frum-
bjarga gerlar eru óháðir öðrum lífverum, og finnast jjeir stundum
einir sér á stöðum, þar sem engin vera önnur má lífi lialda. Má jrar
t. d. nefna brennisteinsgerlana, sem sumir hverjir geta lifað í
hverum við 80—90° C. Ef til vill hafa frumbyggjar jarðarinnar verið
svipaðrar tegundar og Jressir brennisteinsgerlar.
Lífsskilyrðin i jarðvegi og sjó. Öll hin margþætta og mikilvæga
starfsemi gerlanna fer fram í vatni, meira eða minna blönduðu ijðr-
um efnum, föstum, fljótandi eða loftkenndum. Eru þessi efni meira
eða minna uppleyst í vatninu. Það, sem í daglegu ta.li er kölluð mold
eða jarðvegur, er blanda af alls konar efnum, ólífrænum og lífræn-
um. Föstu efnin mynda korn af ýmsum stærðum, en við jrau loðir dá-
lítið af vatni, og í hplrúmunum á milli þeirra er bæði vatn og loft. í
Jressu vatni liaíast jarðvegsgerlarnir við. I þurrum jarðvegi eru
4