Náttúrufræðingurinn - 1949, Qupperneq 38

Þórir Baldvinsson:
Eldfjöll á Aleuteyjum
Þegar Bandaríkjamenn keyptu Alaska af Rússum árið 1868, fylgdi
með í kaupunum eyjabálkur einn mikill, er Aleuteyjar nefnist.
Eyjar þessar Hggja í sveig vestur af Alaskaskaga, en hann teygir sig
til suðvesturs frá meginlandi Alaska, langt í haf út. Eyjabálkurinn
er um 2500 krn að lengd og nær rúmlega tvo þriðju liluta af leiðinni
yfir liafið rnilli Alaska og Kamtsjatka. Norðan eyjanna liggur Ber-
ingshaf, en sunnan Kyrrahaf.
Allt frá 1741, en þá er talið, að eyjarnar liafi fundizt, og fram til
síðustu aldamóta voru eyjarnar lítt kunnar öðrunr en veiðimönnum
og fiskimönnum. En nú er öldin önnur. Þó varð á þessu mest breyt-
ing í nýafstaðinni styrjöld, en þá höfðu Bandaríkjamenn miklar
flota- og flugstöðvar víðs vegar um eyjarnar og mældu þá og athug-
uðu hvern krók og kima.
Aleuteyjar eru ákaflega eldbrunnar. Eru þar um 80 stærri og
smærri eldstöðvar. Frá því árið 1760 er kunnugt, að 39 þessara eld-
stöðva hafa gosið og sumar þeirra mörgum sinnum. Nokkrar eru sí-
rjúkandi.
Mest þeirra eldgosa, sem menn vita til, að orðið hafi á þessum
slóðum, er sprengigosið í fjallinu Katmai á Alaskaskaga árið 1912.
Skaginn er allur meira og minna eldbrunninn, og liggur sá eldfjalla-
bálkur langt inn í meginland Alaska. Við gosið í Katmai myndaðist
hinn frægi „Þúsundreykjadalur" (Valley of Ten Thousand Smokes).
Hæsta eldfjall eyjanna er Shishaldin á eynni Unimak. Það er 1200
m á hæð og gaus bæði árin 1946 og 1947. Shisaldin er fagurlega lög-
uð keila og þykir að svipbragði minna á Fúsjíjama, hið fræga fjall
í Japan. Þá er Bogoslof, sem aðeins skýtur upp kollinum meðah það
er að gjósa, en hverfur í sæ þess á milli. Síðast hvarf það árið 1927
og hafði þá verið ofansjávar í fjögur ár, enda gosið stöðugt allan
tímann.