Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 13

GERLARNIR í SJÓNUM
59
í efri lögum sjávarins en í köldum höfum. Síðari tíma rannsóknir,
þ. á. m. rannsóknir Brandts sjálfs, hafa leitt í ljós, að þessu er ekki
þannig farið. Orsök þess, hve heitu höfin eru snauð að næringar-
efnum, eins og köfnunarefn.'s- og fosfórsamböndum, er sú, að efri
lög sjávarins eru heitari en hin neðri, svo að þar myndast engir
straumar, sem borið geti þessi efni upp frá botninum.
Af frumbjarga gerlum er vafalaust mikið í sjónum, einkum
brennisteinsgerlum, sem breyta brennisteinsvatnseliii í brennistein
og brennisteinssýru. Ennfremur er Jrar eitthvað af saltpétursgerlum,
sem breyta ammóníaki í nítrít og nítröt, og jafnvel fleiri gerlateg-
undir, sem afla sér orkn með efnaskiptum sem þessum. Allir slíkir
gerlar itafa það sameiginlegt, að Jreir geta tillífað kolsýru án hjálpar
sólarljóssins. Þeir eru því einu frumbjarga lífverurnar, sem lifað
gætu í djúpunr Jiafsins.
Það skal tekið fram, að gerlarnir í sjónum eru ein aðalfæðutegund
ýmissa svifdýra, er Jiar Jifa, og því einnig á þann liátt undirstaðan
undir vöxt og viðgang æðri sjávardýra.
Um 90% af þeim gerlum, sem fundizt liafa í sjó, eru staflaga, og
flestir Gram-negatífir. AJgengustu ættkvíslirnar eru: Flavobacterium
og Acliromoliacter. Af kúlulaga gerlum (kokkum) er aðeins 5% og
af kommulaga gerlum (víbríónum) og skrúfulaga gerlum (spírillum)
ennjrá færra. Flestir sjógerlar eru kvikir, ]). e. hala eigin hreyfingu.
Það er mjög algengt, að gerlar úr sjó myndi sérstök litarefni. Við
rannsóknir ZoBell reyndust ca. 30% gerlanna vera litlausir, en 70%
með ýmsum litum. Algengasti liturinn var gulur, en auk Jress voru
nokkrar tegundir brúnar eða rauðar.
Utan á líkömum sjávardýra lifir jafnan fjöldi gerla, enda þótt
fátt sé um þá í sjónum umhverfis. Á roði iiska skiptir gerlafjöldinn
oft milljónum á hverjum cm2. Eru Jrað jafnan sönm tegundirnar
og þær, sem lifa í sjónnm.
íslenzkar rannsóknir. Hér á landi hafa aðeins fáar gerlarannsókn-
ir verið gerðar á sjó. Aðallega hefur verið rannsakaður sjór, sem nota
hefur átt til fiskþvotta eða baða. En þar sem slíkur sjór er jafnan
tekinn fast við fiskverkunarstöðvar eða þorp, gefa slíkar rannsóknir
litla hugmynd um gerlagróðurinn í sjálfum sjónurn.
Sumarið 1944 gerði ég nokkrar gerlatalningar á nýveiddum Jrorski
hér úr Faxaflóa. Reyndist gerlafjöldinn á roðinu vera mjög misjafn,
2.400 til 7.500.000 á 1 cm2 af roði (18 sýnishorn). í maga- og einkum