Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 39

LÍTIL ATHUGUN VIB KLEIFARVATN
85
Unimak er ein af stærri eyjum í Aleutklasanum. Norðurhluti
hennar er lítið annað.en rætur eldfjalls, geysimikils, sem Okmok
nefnist. Það er um 40 km í þvermál við ræturnar og 1000 m á liæð.
Fjall þetta er ævaforn elddyngja. Á henni er feiknlegur gígketill
(ca^ldera), 12 km í þvermál, með snarbröttum veggjum, um 160 m
háum. Um 10 slíkar fjalldyngjur finnast á eyjunum, en Okmok
er þeirra rnest.
Flugher Bandaríkjanna hafði komið sér upp mikilvægum bæki-
stöðvum við rætur Okmok. Það var því ekki að furða, þótt her-
stjórninni brygði í brún hinn 6. júní árið 1945, þegar fjallið tók
skyndilega að gjósa.
Hernaðaryfirvöldin sendu í ofboði eftir jarðfræðingum, því að
gegn þessum óvini kunnu þau engin ráð nema þá helzt að flýja.
Yfirmaður herliðsins liafði verið sjónarvottur að sprengigosinu í
Katmai og þá legið við, að skip hans færist vegna vikurhríðar og
grjótflugs. Honum var því vel ljóst, hvern ægikraft eldfjöllin byrgðu
í skauti sínu. Rannsókn leiddi þó í ljós, að þótt fjallið léti ófriðlega,
var ekki bráð hætta á ferðum. Gosið í Okmok stóð í tæpa 7 mánuði.
Það ldóð upp væna keihi í kring um gíg sinn á botni gamla gígsins,
og hraun rann um 7 km veg. Það gerði lítil spjöll og ekki reyndist
nauðsynlegt að flytja bækistöðvar hersins. Kom það sér vel, því þá
stóð styrjöldin við Japan sem hæst.
Jarðfræðingar álíta, að tímaskipti séu að eldgosum á Aleuteyja-
svæðinu: Skiptist þar á 20 ára róleg tímabil og 80 ára óróleg tímabil,
og standi nú yfir síðari hluti rólegs tímabils.
Aleuteyjar voru áður taldar flestunr lieimshlutum afskekktari. En
það er nú h'kt á komið með þeim og íslandi. Þær eru kornnar í þjóð-
leið. Mikilvægar flugleiðir liggja yfir eyjarnar milli Ameríku og
Asíu. Til hernaðar eru þær einnig afar mikilvægar.
En eldgos geta truflað liernað ákaflega. Af þeini ástæðum hefur
herstjórn Bandaríkjanna tekið í sínar liendur rannsókn eldfjalla-
svæðisins á Aleuteyjum. Er ekki ólíklegt, að þessar rannsóknir beri
mikinn árangur, þar sem hér er uni livort tveggja að ræða, eitt helzta
eldgosasvæði jarðarinnar og eitt auðugasta og framkvæmdasamasta
ríki hennar.
Heimild: Exploring Aleuían Volcanos eftir G. D. Robinson, National Geographic
Magazine, Washington, okt. 1948.