Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 19

PAPPÍR
G5
Hér voru Kínverjar komnir vel á veg með framleiðslu pappírsins.
Að sjálfsögðu veit það enginn, hvernig þeir komust á lagið með það,
en vitað er með vissu, að þeir notuðu hörvefnað til skrásetningar.
Um það bera fjölmargar fornleifar vitni. En úr því að farið var að
nota hörvefnað í þessu skyni, má vel hugsa sér, að þeir hafi smátt og
smátt komizt á lagið og þá með þessurn hætti:
Þegar hörvefnaður er stappaður og þjappaður í vatni, losna hör-
trefjar úr vefnaðinum, og þeim mun meir sem lengur er stappað.
Hafi vefnaðurinn áður verið margþveginn, er lausara um trefjarnar
en á nýjum vefnaði. Má því geta nærri, að einhvern tíma hafi mikið
af trefjum losnað úr vefnaðinum og þannig myndazt þunnur trefja-
grautur í ílátinu, sem stappað hefur verið í. Nú hefur ekki annars
þurft með en sía grautinn, ná trefjunum frá vatninu, og hefur þá
legið beinast við að sía hann í gegnum hördúkinn. Trefjarnar hafa
þá lagzt sem þunnt lag á hann, og strax hefur kornið í ljós, að yfir-
borð dúksins var nú rniklu sléttara en áður. Þarf þá ekki frekari get-
um að því að leiða, að haldið hefur verið áfram á sömu braut, trefja-
magnið aukið til að fá himnuna þykkari og þéttari. Og þá er ekki
annað eftir en losa trefjahimnuna frá undirlaginu, dúknum, til að
pappír sé fullgerður. Fái himnan að þorna dálítið, er hún nokkum-
veginn laus við vefnaðinn, og má þá losa hana frá honum í heilu
lagi. Gera má ráð fyrir, að þannig hafi hin fyrsta pappírsörk verið
framleidd. Og þótt það séu getgátur, hvernig hún hafi orðið til, þá
er liitt fullsannað af fornleifum, að á fyrstu öld e. Kr. var pappírs-
framleiðslan í Kína orðin veruleg, og sá pappír var nær eingöngu
gerður úr hörtuskum. Með smásjárrannsókn á pappírnum má ganga
úr skugga um það.
Pappír er enn í dag framleiddur í höfuðdráttum eins og nú var
lýst. Hann er gerður úr trefjakenndum efnum. Trefjarnar eru los-
aðar í sundur og gerður úr þeim trefjagrautur. Þegar svo er komið,
er liæfilega mikið af grautnum sett á síu, annaðhvort net eða dúk,
grauturinn hristur á iienni, svo að trefjarnar flækist sem mest saman,
og vatnið látið síga frá trefjunum. Á þann hátt myndast samanhang-
andi trefjaþynna, sem er pressuð og þurrkuð. í fyrstu var kínverski
pappírinn ólímdur, en síðar lærðist Kínverjum að líma hann með
klístri. Hann var þunnur til jaðranna, og má því gera ráð fyrir, að
pappírsefnið hafi verið tekið upp á dúk, sem ekki var spenntur í
ramma. Sennilega hafa menn haldið dúknum í sundur með höndun-
um.