Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 26

72
N ÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
vera. Mestur hluti alls gervisilkis, sem framleitt er í heiminum, er
t. d. úr sellulósa. Hann er einnig notaður í sprengiefni og lökk, hin
svonefndn sellulósalökk, filmur, mótanleg efni og margt annað, er
eigi verður talið hér.
VIII. Framleiðsla pappírs.
Áður en pappír er gerður úr hinum trefjakenndu efnum og þeim
öðrum efnum, sem notuð eru í hann hverju sinni, er búinn til úr
þeim þunnur og samfelldur trefjagrautur. í því skyni eru hráefnin
tætt í sundur í sérstökum áhöldum, sem nefnd eru „hollendingar“,
og þeim blandað vandlega saman. í trefjagrautinn er blandað lit-
andi efnum, ef lita á pappírinn, litlu einu af bláum lit, ef hann á
að verða mjallhvítur, fylliefnum, ef nota á slík efni, og eru þar á
meðal kaólín, talk, þungspat, gips, asbest, sterkja, einnig „lím“,
ef framleiða á slíkan pappír. Fylliefnin eru notuð Itæði til þess að
gera pappírinn þyngri í sér og til þess að fylla öll liolrúm, sem
verða á milli trefjanna. Er ekki hægt að fá slétt yfirborð á pappír,
nema notuð séu fylliefni í hann. Oft er nauðsynlegt, að yfirborðið
á pappírnum sé sem sléttast, t. d. þegar prentað er á hann með fín-
gerðum myndamótum. Stundum eru fylliefnin notuð til að fá papp-
írinn algerlega hvítan. Mjög er það misjafnt, hversu mikið er notað
af steinefnum í pappír, sumar pappírstegundir innihalda jafnvel
yfir 30%, en aðrar sáralítið eða alls ekkert. Lím það, sem notað
er til framleiðslu pappírs, er ýrniss konar beinalíin, kaseín, plöntu-
slím, en einkum þó svonefnt harpixlím, sem er uppleysanleg liarpix-
sápa. Er upplausn hennar blandað í pappírstrefjárnar, en að því
búnu er hellt í trefjagrautinn alúminíumsúlfati og því blandað
saman við hann. Fellur þá út óuppleysanleg alúminíumharpixsápa,
sem sezt í smáögnum á pappírstrefjarnar. Þessar smáagnir hafa enga
eða aðeins sáralitla límandi eiginleika. En þegar pappírinn er þurrk-
aður, hálfbráðna þær og límast þá saman. Límið gerir livort tveggja
í senn, að festa trefjarnar saman, svo að pappírinn trosnar síður í
sundur, og gera pappírinn miður hæfan til að sjúga í sig vökva, t. d.
blek. En ólímdur pappír sýgur mjög í sig vökva, svo að ókleift er
að skrifa á hann með bleki, það dreifist um of úr blekstrikunum.
Allur skrifpappír er því mikið límdur, flestur prentpappír einnig,
þótt minna sé, en þerripappír og annar slíkur pappír er lítið líindur.
Efnin, sem notuð eru til að lita pappír, eru aðallega tjörulitar-