Náttúrufræðingurinn - 1953, Qupperneq 6

148
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
En hann skipulagði líka sjálf vísnidin. Ef flett er upp í verk-
um eldri höfunda, finnst manni þau vera einn hrærigrautur. f fyrsta
lagi var plöntunum ruglingslega raðað, án greinilegs kerfis. Þetta leið-
rétti Linné með kynfærakerfi, sem byggt var á fjölda frævla og fræva.
Kerfi þetta var tilviljunarkennt, eins og símaskráin er tilviljunar-
kennd röðun símnotenda. Og Linné sjálfum var alveg ljóst, að t. d.
ilmreyr (Anthoxanthum) hlaut að standa öðrum grösum næst, enda
þótt nauðsynlegt væri að flokka hann á annan stað í kynfærakerfinu.
En ef við lítum á kerfið sömu augum og símaskrá, þá bar það svo
af, að það hefur haldið gildi sínu til vorra daga.
í öðru lagi, og það skipti enn meira máli, höfðu plönturnar ekki
hlotið almennileg nöfn. Auðvitað höfðu þær alþýðleg heiti eins og nú,
en slík nöfn eru oft bundin sérstökum héruðum og harla ónóg í vís-
indum. Að víðir heitir Salix og grasvíðir Salix hebacea, veit svo að
segja hver maður nú á tímum. En fyrir daga Linnés var ekki hægt
að vísa til plöntu á svo einfaldan hátt. Nei, grasvíðirinn var Salix
alpina lucida repens, alni rotunda folia, þ. e. hinn gljáandi, skriðuli
víðir með kringlótt blöð eins og á elri. öðrum þótti þetta nokkuð þungt
í vöfum og nefndi hann einfaldlega Herba facie pyrola, — jurtin,
sem lítur út eins og Pyrola (klukkublóm), en það geta nú verið
skiptar skoðanir um það, hversu heppileg sú nafngift er. Og enn aðr-
ir mynduðu önnur nöfn, ýmist flókin eða villandi, og stundum hvort-
tveggja. Nú er í öllum flórum greinilega skilið á milli nafnsins á
plöntunni og lýsingar hennar, því að okkur er vel ljóst, að ekki er
hægt að fela alla lýsingu plöntunnar í nafninu. Heitið er merki, það
er að vísu gott, ef það lýsir plöntunni um leið, en enginn verulegur
missir. Þó að við köllum fléttu Cetraria nivalis (nivalis — snjór), þá
gerir ekkert til, þó að hún yxi á stöðum, þar sem aldrei festir snjó.
Það er dálítið klaufalegt, en það sakar ekki, og í lýsingunni er
hægt að taka fram þær upplýsingar, sem nauðsynlegar eru. Þessi
greinarmunur á nafni og lýsingu var ekki til fyrir daga Linnés og
romsa eins og Salix alpina lucida o. s. frv. var jöfnum höndum lýsing
og nafn. Það er eitt af afrekum Linnés, að hann fann nothæf heiti
á plönturnar og dýrin reyndar líka.1)
1) Það er kannski ekki úr vegi að minna á gamla sögu um skólakennarann,
sem var að kveðja unglingana sína, eftir langt starf í þjónustu uppeldismálanna.
Hann flutti þá ræðustúf, sem endaði á þessa leið: „Og þó hefur almætti skaparans
ekki birzt mér betur í neinu öðru en einmitt því, að ekki finnst nokkurt það kvik-
indi, að það eigi sér ekki latneskt heiti“.