Náttúrufræðingurinn - 1953, Qupperneq 8

150
NÁTTtJRUFRÆÐINGURINN
plöntu, sem var minni en sú evrópska og nefndi hana Narthecium
pusillum. 1 vali ættkvíslarheitis fylgdi hann því hvorki Linné né
Hudson að málum. Sá, sem að lokum batt á réttan hátt saman ætt-
kvíslarheitið Tofieldia og tegundarheitið pusillum, var Persoon, árið
1805; réttnefni plöntunnar verður því Tofieldia pusilla (Mich.) Pers.
— En hvað með heitið calyculata? Það er tegund, sem ekki er þekkt
neins staðar á Norðurlöndum nema á Gotlandi, og þar hafði Linné
fundið hana. Hina tegundina hafði hann fundið á ferðum sínum um
Lappland, án þess að taka eftir muninum. Og það er hinni fyrr-
nefndu, sem lýst er í Species plantarum og hún fær því heitið To-
fieldia cályculata (L) Wahlenb., þar eð Wahlenberg uppgötvaði
muninn á tegundunum.
Segja má, að þetta sé feikilega flókin saga. En satt að segja er hún
alls ekki af versta tagi og ég hef létt hana nokkuð í frásögninni. Það
var ekki meiningin að skrifa ritgerð um bjarnarbroddinn, heldur
reyna að lýsa þeim erfiðleikum, sem verða á vegi manns, sem vill
vera staðgengill Skapara gamla skólakennarans.
Nú hafa menn sett reglur um það, hvemig fara skuli að, þegar um
vafaatriði er að ræða (þessar reglur em þegar orðnar næsta óskilj-
anlegar öðrum en sérfræðingum), og þær byggjast á Species planta-
rum. Sú bók er lögð til grundvallar tvöfaldri nafngift allra æðri
plantna. Heiti þau, sem í bókinni em, hafa forgangsrétt fyrir öllum
öðmm nöfnum, og hún er því elzta heimildarrit með gildum plöntu-
heitum. Eldri nöfn eiga því aðeins rétt á sér, að þau séu nefnd í
Species plantarum.
1 Species plantarum eru nefndar allar þær plöntur, sem Linné
þekkti, en það þýðir raunverulega allar plöntur, sem þá voru þekktar.
En í byrjun 18. aldarinnar var erfitt að fást við lægri plöntur, mosa,
sveppi, fléttur o. s. frv., einkum vegna þess, hve smásjámar vom ófull-
komnar. Þeim plöntum er því ekki gerð þau skil sem skyldi. Það eru
ýmsar aðrar bækur, hver á sínu sviði, sem gegna hlutverki því, sem
bók Linnés gegnir, þegar um æðri plöntur er að ræða. f þessum flokk-
um kom Linné einnig á tvöfaldri nafngift árið 1753. Það er því með
fullum rétti hægt að nota orðið grundvallarrit, því að án nafna, hefð-
um vér varla komizt langt. Og sennilega er engin önnur 200 ára bók
jafn mikið notuð enn þann dag í dag, enda þótt Elias Fries hafi þegar
árið 1842 kvartað yfir því gæfuleysi, „att man áfven börjar förbigá
Linnés skrifter och hámtar sin kánnedom om dess bestámningar, icke
ur denne den nyare Botanikens urkálla, utan ur gmmliga báckar.“
H. E. þýddi.