Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 21

ATHUGASEMDIR UM MYNDUN HVERFJALLS
163
ekki betur séð, en að þessi hluti Námafjalls hljóti að hafa áður verið
hluti af láglendinu, en hafi spyrnst upp í núverandi hæð, er jarð-
raskið varð, eftir myndun móhellunnar.
Af dreifingu jarðhitans um móhellusvæðið og því, hvemig hann
fylgir hinum ungu brotalömum, liggur nærri að ætla, að hann sé
blátt áfram til orðinn við jarðraskið. Ef aldursákvörðun S.Þ. á mó-
hellunni er rétt, en það hefi ég enga sérstaka ástæðu til að véfengja,
þá væri jarðhitinn hér ekki eldri en 1500—2000 ára, ef til vill yngri.
Af þeirri lýsingu, sem ég hefi gefið á móhellunni, er það ljóst, að
þótt S. Þ. komist svo að orði, að „Við nánari athugun sést, að hér er
um upprunalegt (primert) vúlkanskt túff að ræða“ (bls. 148), þ. e.
að móhellan sé gosaska, og „grunur minn, að þessir stabbar væru
raunverulega úr Hverfjalli, varð að vissu, er ég sumarið 1951 athug-
aði nánar svæðið milli Jarðbaðshóla og Hverfjalls“ (bls. 149, letur-
breytingar mínar), þá hefur athugun hans verið æði-lausleg, þar sem
hann hefur ekki séð neitt af þeim einkennum móhellunnar, sem að
framan er lýst og blöstu við mér, og ýmist benda á eða sanna hið
gagnstæða við ályktun hans.
Ég mun nú athuga nokkuð veigaminni atriði.
Hvernig ætli að það standist, sem Sigurður staðhæfir, að korna-
stærð í móhellunni fari smækkandi með fjarlægð frá Hverfjalli? Ég
gat ekki séð, að kornastærð breyttist reglulega með f jarlægðinni, þvert
á móti koma t. d. fyrir mun fíngerðari lög á stað, sem lýst er undir
7) en á fyrsta athuganastað mínum. Á hinn bóginn er það rétt, að
syðst á svæðinu er talsvert af grófara efni, sem maður sér ekki norð-
ar. En á því geta auðvitað verið til fleiri skýringar en að efnið sé
komið úr Hverfjallsgosi.
1 því sambandi skal minnzt á skylt atriði. Á suðursvæði móhell-
unnar tekur að bera talsvert á finni möl ofan á móhellunni. Hér er
um að ræða sams konar steinvölur og þarna finnast í móhellunni
sjálfri. Af því dregur S.Þ. þá ályktun, að mölin sé eftirstöðvar af
veðrun móhellunnar. En hann athugar ekki, að völurnar eru svo
dreifðar í móhellunni, að fleiri tuga metra þykkt móhellulag mundi
hafa orðið að eyðast til að skapa malarlagið, en ekkert bendir á svo
mikla upphafsþykkt. Eftir mínum athugunum kemur ekki til mála,
að malarlagið sé veðrunarlag, nema að litlu leyti. Það er blátt áfram
aðflutt, að sínu leyti eins og móhellan sjálf. Það er fínmöl, sem vind-
ur feykir inn yfir lægsta hluta móhellusvæðisins eftir að það var orð-
ið þurrt og finni efni bundust ekki. Svona lög af fínmöl, sem vindur