Náttúrufræðingurinn - 1953, Side 27

ATHUGASEMDIR UM MYNDUN HVERFJALLS
169
mal activity is localized the tuff is confined to low levels. It has demonstrahly not
been deposited on Dalfjall where a thickness of about 2m would be expected if the
tuff was an ash sector formed in an eruption of Ilverfjall.
The tuff layer is obviously windblown sand deposited in a flat wet basin. The
area was later much disturbed whereby probably the present thermal activity star-
ted. The tuff layer thus does not tell anything about the eruption that formed
Hverfjall.
Thorarinsson's view that Hverfjall’s envelope of boulders and gravel is formed
by weathering is untenable. The tuff of the craterwalls contains less than 1 to 1000
of such material as forms the envelope and no large boulders are found enclosed
in the tuff.
To form the envelope, not less than 1 m thick on the average, in 2500 years
and even in the whole postglacial period, the weathering would have had to be fan-
tastic. There seems to be no escape from the author’s original conclusion that the
envelope is a moraine.
For intensive explosive activity in the formation of Hverfjall there is no certain
evidence. The author retains his original interpretation; to his former arguments
may now be added the occurrence of undoubted vapour vesicles in the lower part
of the tuff ring. These bubbles have commonly a diameter of 2—3 mm, and their
smooth walls are coated with fine glass pulver. In a hot porridge of glass fragments
such vapour bubbles are easily understood but how they might form in a heap of
glass fragments which had fallen separately from the air is not as easy to com-
prehend.
Enn um hjartaskel (Caidium edule, L.)
1 1. hefti Náttúrufræðingsins 1953 er þess getið, að skelin Cardium edule hafi
fundizt rekin á fjörur, bæði í nánd við Hofgarða á Snæfellsnesi og í Fossvogi.
Ekkert eintakanna var með fiskinum í, en að öðru leyti mjög fersk að útliti. I
næsta hefti sama rits er svo skráður stuttur kafli úr bréfi frá Ölafi Sveinssyni,
Lambavatni á Rauðasandi, þar sem hann segir frá því, að nokkuð sé af umræddri
skel á leirunum á svonefndum Vöðlum á Rauðasandi, og hefur hann það eftir
öðrum, að tegundin lifi þar góðu lifi.
Ég genði þegar ráðstafanir til þess að fá lifandi eintak af þessum slóðum, og var
hr. Bergþór ívarsson frá Kirkjuhvammi á Rauðasandi svo þjóðlegur að ná fyrir mig
í 2 eintök. Eintök þessi tók hann 22. júní s.l. á Vöðlunum í ál, er rennur í svo
nefndan Þúfutangaél. Stærð þessara eintaka var 35 + 39 mm og 30+34 mm. Eru
þetta fyrstu eintökin þessarar skeltegundar, sem tekin eru lifandi í islenzkum sjó.
Sagði Bergþór mér, að tegundin hefði verið allútbreidd um Vaðlana sumarið 1952,
en nokkru minna orðið vart við hana s.l. sumar.
Auk þess, sem frá hefur verið greint, fékk ég frá frú Ingibjörgu Júlíusardóttur,
Melanesi, nokkrar tómar skeljar, teknar í nánd við heimili hennar, og kann ég
henni beztu þakkir fyrir. Stærsta eintakið, er hún sendi, er 40 + 48 mm að stærð,
og er það nær því eins stórt og tegundin getur stærst orðið við strendur Dan-
merkur. Virðast þvi lífsskilyrðin hér vera hin ákjósanlegustu fyrir þennan nýkomna
sjávarbúa. Ingimar Óskarsson.