Náttúrufræðingurinn - 1966, Qupperneq 89

NÁTTÚRU FRÆÐINGURINN
83
vetrarbrauta verið minni en hún er nú, líkt og þróunarkenning-
arnar gera ráð fyrir. Ef hraði vetrarbrautanna út. á við reynist
óeðlilega mikill í þessari fjarlægð, myndi það gefa til kynna, að
útþensla alheimsins hefði áður verið örari en hún er nú, eins og
sumar, en ekki allar, þróunarkenningar lierma. í báðum þessum
tilfellum yrði jafnstöðukenningin að dærnast úr leik.
Athuganir nndanfarinna ára hafa meir og meir bent í þá átt,
að jafnstöðukenningin fái ekki staðizt, en endanlegur úrskurður
hefur þó ekki enn verið kveðinn upp. Nánari rannsókn á fjarlægð-
um og dreifingu dulstirnanna, sem áður var getið um, kann að
leiða til þess, að lokasvarið fáist á næstu árum. Þetta er undir því
kornið, hvort hraði dulstirnanna reynist stafa af útþenslu alheims-
ins. Ef svo er, hafa stjörnufræðingar fundið fyrirbæri, sem sjást
svo langt að, að með þeim má kanna geiminn út að yztu sjónar-
rönd.
Fari svo, sem líkur benda til, að þróunarkenningarnar verði ofan
á, lilýtur sú spurning aftur að verða efst á baugi, hvað gerzt hafi í
alheiminum fyrir tíu þúsund milljón árum. Það er sá tími, laus-
lega reiknað, sem liðinn er, frá því að alheimurinn fór að þenjast
út, eftir lögmáli Hubbles að dæma. Heimsrúmið ætti þá að hafa
verið mjög lítið og allt efni geysilega samanþjappað og afar heitt.
Þessi tímalengd, tíu þúsund milljón ár, er í góðu samræmi við nið-
urstöður, sem fengizt hafa með öðrum aðferðum, um aldur jarðai'-
innar, sólarinnar og vetrarbrautarinnar 1 heild. Þær niðurstöður
benda yfirleitt til aldurs, sem er innan við tíu þúsund milljón ár.
Þetta virðist koma heim við þá hugmynd, að allir hlutir, sem við
sjáum, hafi orðið til eftir að alheimurinn fór að þenjast út og
efnið í honum að kólna.
Hvernig forsaga heimsins var, áður en útþenslan byrjaði, geta
þróunarkenningarnar lítið sagt um enn sem komið er, og framtíð
alheimsins er einnig að mestu leyti óráðin gáta. En þar með er
ekki sagt, að aldrei fáist nein svör við slíkum spurningum. Þess
ber að minnast, hve skammt er síðan menn öðluðust næga þekkingu
til að geta glímt við heimsfræðina í alvöru. Við þurfum ekki að
horfa lengra aftur í tímann en til ársins 1917 til að sjá, hvílík bylt-
ing hefur orðið á skoðunum rnanna um alheiminn. Þá töldu flestir
fræðimenn, að efnisheimurinn væri ekki stærri en vetrarbrautar-
kerfið, sem við erum í. Á þessum fimmtíu árum, sem síðan eru