Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 63

Náttúrufræðingurinn - 1975, Blaðsíða 63
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 53 Einar H. Einarsson: Lútarsalt og uppruni móbergs í Mýrdal Fyrir urn það bil einni og hálfri cild bjó sá merki læknir og náttúrufræðingur Sveinn Pálsson í Vík í Mýrdal. Veitti hann því athygli, að saltútfelling átti sér stað í Víkurhömrum. Þessa út- fellingu nefndi hann „lútarsalt.“ Svo virðist, að Sveinn hafi aðal- lega haft það í huga, að þarna gæti verið um verðmætt jarðefni að ræða, sem ef til vill væri möguleiki á að vinna úr móberginu. Ekki er hægt að sjá, að Sveinn hafi rannsakað saltútfellinguna í því augnamiði að draga af henni neinar ályktanir um nryndunarsögu fjallanna, sem lrún finnst í, og ekki veit ég til, að lrann geti útfelling- arinnar nema í Víkurhömrum. Unr það bil hundrað og fimnrtíu árunr síðar fór ég að huga að þessari útfellingu og kanna útbreiðslu hennar í móbergsfjöllum á Mið-Suðurlandi. Hef ég nú konrið því verki það langt, að ég tel orðið tímabært að geta um helstu niðurstöður þeirrar könnunar. Nýlega hafa þeir Karl Grönvold og Níels Óskarsson sýnt mér þá velvild að efnagreina fyrir mig ljósu salthúðina, sem kenrur í berg- ið í þurru og hlýju veðri. Hafi þeir þökk fyrir það. Niðurstaða þeirrar greiningar er sú, að aðalefni salthúðarinnar sé „natrium- klorid." Sé ég því enga ástæðu að breyta nafngift Sveins. Tel rétt að enn unr sinn lraldi útfellingin ,,lútarsalts“ nafninu, enda var það til í munni gamalla Mýrdæla nokkuð fram á þessa öld. Þar senr mest er af saltútfellingunni verður bergið dökkbrúnt í vætutíð en í þurrkunr og hitum verður það gráleitt og á stöku stað með nærri hvítum flikrum, þar sem útfellingin er mest. Við nánari skoðun sást, að flikrurnar eru smákornuð salthúð er svipar mjög til svonefndrar „hnitar" er lellur út úr sólþurrkuðum saltfiski, en sé tungu brugðið á þessa salthúð, er hún beiskari á bragðið en hnit- an á fiskinum. Þó er sauðfé sólgið í að sleikja saltútfellinguna, ef hún er á þeim stöðum, sem það á auðvelt með að komast að. Að nokkru virðist útfellingin fylgja vissum lögum í móberginu, en þó eru allmikil frávik á því, sérstaklega milli staða. Þó er hún
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.