Náttúrufræðingurinn - 1977, Qupperneq 64

Stefán Aðalsteinsson:
Um
uppruna íslenskra nautgripa
Sagnfræðingar liafa beitt mörgum
aðferðum við rannsóknir sínar á upp-
runa þjóða. Skráðar og munnlegar
heimildir hafa verið notaðar til hins
ítrasta, málfræðirannsóknum og i'orn-
leifarannsóknum hefur verið beitt í
ríkum mæli, og mælingar á ýmsum
einkennum manna, svo sem höfuðlagi
og liáralit, hafa einnig verið notaðar
til samanburðar.
Síðustu áratugina hefur verið Iteitt
blóðflokkarannsóknum á fólki, og þar
hefur margt nýtt komið í ljós. Rann-
sóknir á blóðflokkum íslendinga hafa
t. d. leitt í Ijós, að nálgt tveir þriðju
hlutar þjóðarinnar séu af norrænum
uppruna, en einn þriðji hennar sé af
keltneskum uppruna. Þessi ályktun
kentur lram í grein, sem K. K. Kidd
og L. L. Cavalli-Sforza rita í tímaritið
Evolution í október 1974, og er þar
vitnað í J. Edwards, sem hefur unn-
ið með Erfðafræðinefnd Háskóla ís-
lands. í ofannefndri grein er aðal-
uppistaðan þó rannsóknir á blóð-
flokkum í íslenskum nautgripum.
Það Iiggur í augum uppi, að land-
nemar í nýju landi hafa haft með sér
bústofn úr heimalandi sínu. Ef veru-
legur hluti íslendinga á ættir sínar að
rekja til Irlands, Skotlands og Wales,
þar sem Keltar bjuggu einkum, þá
ættu landnámsmenn jtaðan að hafa
haft með sér búfé þaðán ekki síður
en norrænir landnemar. Þess vegna
var í það ráðist sumarið 1960 að rann-
saka blóðflokka í íslensku nautgrip-
unum. Þetta var samnorrænt verkefni,
og að því stóðu Norðmaðurinn Mika-
el Brænd, Svíarnir Jan Rendel og Bo
Gahne og af íslands hálfu aðstoðaði
greinarhöfundur við rannsóknina. —
Alls var tekið blóð úr nálægt 1000
nautgripum úr öllum landshlutum,
og voru blóðsýnishornin rannsökuð í
Noregi og Svíþjóð.
Niðurstaðan af þessum rannsókn-
um varð sú, að íslenski nautgripa-
stofninn væri svo til einvörðungu af
norskum uppruna.
Mótsögnin sent kom fram varðandi
uppruna fólks og búfjár á íslandi í
þessari rannsókn vakti mikla athygli
og ekki síður það fyrirbæri, að hér á
íslandi er til búfé, sem hefur verið
einangrað frá öðru búfé í yfir 1000 ár.
Þess vegna voru fengin lleiri sýnis-
horn af blóði úr íslenskum nautgrip-
um árið 1968 og þau rannsökuð í
Bandaríkjunum.
Náttúrufræðingurinn, 46 (4), 1976
238