Náttúrufræðingurinn - 1978, Síða 67

en var mjög stygg ef skip nálguðust
með þeim hraða sem veitt er.
Ein rannsókn á heyrn, sem við vilj-
um framkvæma, er að tíðnigreina
eða með öðrum orðum að mæla skynj-
unarróf heyrnar og hliðarrákarinnar
í nytjafiskum. Eins og við á um mörk-
in á milli rökkursjónarinnar og dag-
sjónarinnar, er það vitneskjan um
mörkin á milli heyrnar og þrýstiskyns,
sem Itefur mikla hagnýta þýðingu, t. d.
fyrir hönnun og bestun í veiðitækni.
Orsökin er m. a. sú, að hliðarrákin
er stefnugreinandi, þ. e. hún skynjar
vel úr hvaða átt þrýstingsbylgja eða
truflun kemur. Hins vegar bendir
eðlisfræðileg athugun á heyrn í fisk-
urn til, að hún hafi lítil tök á að
greina úr hvaða átt hljóðin koma,
enda þótt hún sé næm að skynja hljóð
úr töluverðri fjarlægð.
Það liefur því augljóslega mikla
þýðingu að hanna veiðitæki svo, að
hljóð- og titringsróf frá þeim falli að
svo miklu leyti sem unnt er fyrir utan
skynj unannörk hliðarrákarinnar. Þar
á ég við hljóð og titring, t. d. frá
fiskiskipum. Hins vegar er óhjá-
kvæmilegt að þrýstingsbylgjur, eins
og ruðningur vatns á undan togveiðar-
færum, lendi á skynjunarsviði hliðar-
rákarinnar. Og þá vaknar spurning
um það hagnýta atriði, liver sundur-
greiningargeta hliðarrákarinnar sé.
Eða með öðrum orðum, gerir hliðar-
rákin greinarmun á netum með mis-
munandi möskvastærð, sem dregin
eru fram hjá, og hættir hún ef til
vill að greina þau, ef þau verða
mjög fínriðin. Ef svo reyndist væri
um að ræða hliðstæðu jjess sem þekk-
ist í sjón og ég minntist á áður, þ. e.
takmarkaða skynjun rökkursjónarinn-
ar á hlutum, sem hreyfast.
í þessu erindi kann ég að hafa lagt
full ríka áherslu á eðlisfræðileg og
verkfræðileg sjónarmið. Grundvallar-
þýðing líffræðinnar ætti þó að vera
hverjum manni augljós. Á því sviði,
í þessum hljóðskynsrannsóknum hjá
okkur, mæðir mest á Guðmundi Ein-
arssyni, líffræðingi.
Unr lykt og bragðskyn ætla ég að
vera stuttorður, því rannsóknir á þess-
um skynfærum eru skemmra á veg
komnar en á hinum skynfærunum,
enda erfitt um vik, því að því er lykt-
arskynið snertir er skynfærið næmara
en bestu mælitæki. Grundvöllur að
jjessu rannsóknarsviði innan Háskóla
íslands eru fyrri rannsóknir Loga
jónssonar líffræðings á bragðskyni
silungs fyrir ýmsar aminosýrur. Það
er fullur hugur á að framkvæma slík-
ar athuganir á öðrum nytjafiskum.
Eitt markmið á þessu sviði er að ná
að greina sundur kjörfæðu fiska í ríkj-
andi bragðefni. Slíkt hefði mikla þýð-
ingu fyrir fiskeldi og ekki síður beit-
ingu á línuveiðum, svo eitthvað sé
nefnt.
Svör við því, hvort raunhæft sé að
láta sér detta í hug, að kalla megi á
fiska með hljóðmerkjum, leiða þá
með ljósum eða halda þeim við heima-
haga með gómsætu bragðefni, finnast
vonandi með rannsóknum sem þess-
um í framtíðinni.