Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 14

lítillega, ungbörn voru hætt að sýkjast og
með hverju ári sem leið urðu þeir yngstu
sem sýktust einu ári eldri. Þetta leiddi til
þess að smitleið kúrú fannst.
Siðir íbúa á kúrúsvæðinu og nágranna
þeirra eru um flest svipaðir. Konur, börn
og svín hvers þorps búa saman í húsi en
karlar og drengir eldri en 9 ára annars
staðar. Karlmenn borða sjaldan með
konunum en mataræðið er nær eins
(Gajdusek 1990). Þó var á fyrri hluta
þessarar aldar mikilvæg undantekning þar
á. Um 1910-1920 tóku Fore-konur upp
þann nýja sið að éta heilana úr látnum
ættingjum til að öðlast gáfur þeirra
(Fenner og White 1976). Börn, nema
drengir eldri en 9 ára, voru viðstödd
athafnirnar en karlmenn afar sjaldan.
Konumar krufðu líkin berhentar og þvoðu
sér ekki á eftir. Þær sinntu svo bömum
sínum og borðuðu með guðsgöfflunum.
Heilarnir voru matreiddir með því að
troða þeim í bambushólka sem svo voru
gufusoðnir. Þar sem þorp Fore-manna eru
í 1.000-2.500 m hæð yfir sjávarmáli hefúr
hitinn í hólkunum ekki farið yfír 95°C.
Apar hafa sýkst af kúrú eftir að hafa étið
svona meðhöndlaðan heila úr kúrú-
sjúklingi og einnig er víst að kúrú getur
smitast ef megn smitlausn kemst í
slímhimnur, t.d. augu, eða inn í líkamann,
í gegnum sár (Gajdusek 1990).
Siðir Fore-manna skýra þannig hvers
vegna sjúkdónturinn herjaði nær eingöngu
á konur og börn. Fullyrða má að allir þeir
sem sýktusl hafi tekið þátt í minn-
ingarathöfn um einhvem sem látist hafði
úr kúrú, og staðfest hefur verið að meira
en 90% kvenna og barna sem voru
viðstödd eina ákveðna athöfn, þar sem
kúrúsýktur heili var meðhöndlaður, hafa
þegar látist af sjúkdómnum (Gajdusek
1990).
Aðrar smitleiðir hafa ekki fundist. Fjöl-
margt fólk hel'ur llutt á kúrúsvæðið annars
staðar frá. Innflytjendur tóku ekki þátt í
mannáti en margir þeirra áttu mjög náið
samneyti við sýkta. Enginn þeirra hefur
sýkst en aftur á móti hafa talsvert margir
brottfluttir Fore-menn, sem sýktust í æsku,
fengið kúrú langt frá heimkynnum sínum.
Smitefnið hefur ekki fundist í fylgju,
fósturhimnum eða í mjólk og kúrúsjúkar
konur hafa eignast heilbrigð böm sem
hingað til hafa ekki fengið kúrú, svo
ólíklegt er talið að sýkillinn geti borist f
gegnum fylgju eða með móðurmjólk
(Gajdusek 1990).
Faraldurinn er enn ekki með öllu
yfirstaðinn. Þó að áströlsk yfirvöld hafi
stöðvað mannát íbúa Nýju-Gíneu á 6.
áratugnum eru sjúkdómseinkenni enn að
koma fram í fólki. Árið 1988 létust t.d. 6
manns af kúrú. Allir þeir sem fá sjúkdóm-
inn núna eru eldri en 35 ára (Gajdusek
1990). Af þessu má ráða að með-
göngutími sjúkdómsins geli verið talsverl
mismunandi og mjög langur í sumum til-
fellum.
CJD (Creutzfeldt-Jakob Disease).
CJD var fyrst lýst með vissu um 1920
sem fremur hraðri (subacute), síversnandi
heilahrörnun. Það gerðu tveir þýskir
taugameinafræðingar, Creutzfeldt og
Jakob, hvor í sínu lagi. Framlag Jakobs
þykir þó heldur meira þar sem hann lýsti
jafnframt sjúklegum breytingum á heila-
vef sjúklinganna (spongiform encephalo-
pathy) (Masters 1984). Það var þó ekki
fyrr en 1968 að Gibbs, Gajdusek, Asher
og aðrir samstarfsmenn þeirra sýndu fram
á að sjúkdómurinn var smitandi. Þeim
þótti CJD svipa mikið til kúrú og tókst að
sýkja simpansa með síund úr heila CJD-
sjúklings (Masters 1984).
Sjúkdómseinkenni
CJD kemur alla jafna fram eftir miðjan
aldur. Sjúkdómseinkennin eru um margt
svipuð einkennum kúrú, ósjálfráðir
vöðvarykkir og skortur á samhæfingu
vöðva, en skjálfti er ekki jafn áberandi og
hjá kúrúsjúklingum. Auk þess kemur