Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 113

hafa yfirumsjón með sjálfri boruninni
munum við lesa veðurfarssöguna úr kjam-
anum, út frá samsætumælingum sem
gerðar verða í massagreini Raunvísinda-
stofnunar Háskólans. Vegna legu Islands,
við mörk hins byggilega heims, er að
sjálfsögðu mikilvægt fyrir okkur Islend-
inga að taka virkan þátt í rannsóknum
sem þessum.
I þessari grein hef ég reynt að skýra
verðmæti þeirra upplýsinga sem felast í
ískjömum. Hér hef ég þó eingöngu fjallað
um einn þáttinn, þ.e. samsætumælingar
og hvemig hægt er að nota þær til túlk-
unar á veðurfari löngu liðins tíma. En af
hverju, kynni einhver að spyrja, getum
við ekki lesið þessar upplýsingar úr jökl-
unum okkar? Því er til að svara að jöklar
hér á landi em svokallaðir þíðjöklar. I
þeim á sér stað bráðnun, þar sem vatnið
hripar niður í jökulinn og frýs þar á ný.
Við þetta raskast hin upprunalegu sam-
sætuhlutföll úrkomunnar og túlkun á
þyngdarmælingum ískjarnans verður
erfið. Þar við bætist að elsti ís í þíðjöklum
er mjög ungur, eða í kringum 2000 ár.
Þannig myndi íslenskur ískjami spanna
tiltölulega stutt tímabil miðað við ískjama
úr hjamjöklum, eins og Grænlandsjökli.
Samt sem áður er hugsanlegt að nota
okkar jökla til að spá í veðurfar síðustu
alda. Tilraunaborun í Bárðarbungu á
Vatnajökli sýndi að sæmileg samsvömn
fékkst milli samsætumælinga ískjamans
og skráðra heimilda um veðráttu.
Hvað ber þá framtíðin í skauti sér? Við
vitum að gróðurhúsaáhrifin fara vaxandi
og því ætti að hlýna um allan heim.
Vegna sérstakrar legu íslands er þó ljóst
að þróun veðurfars hér tengist Golf-
straumnum. Þess vegna er spumingin sú
hvað verður um Golfstrauminn með vax-
andi gróðurhúsaáhrifum. Þessari og öðr-
um ámóta spurningum verður leitast við
að svara með rannsóknum á hinum nýja
Grænlandskjama.
í gamla daga sögðu menn að jökullinn
skilaði öllu aftur. Nú er okkur orðið ljóst
að Grænlandsjökull hefur í tugþúsundir
ára fryst í iðrum sér mikilvægar upp-
lýsingar um fomveðurfar. Með hjálp nú-
tímamælitækni er jökullinn nú að skila
þessum upplýsingum.
HELSTU HEIMILDIR
Dansgaard, W. 1987. Klima, vejr og menn-
eske. Geografforlaget, Kobenhavn, Dan-
mark. 129 bls.
Dansgaard, W. 1964. Stable isotopes in pre-
cipitation. Tellus 16. 436-468.
Dansgaard, W., S.J. Johnsen, H.B. Clausen &
N. Gundestrup 1973. Stable isotope glaci-
ology. Meddelelser om Gronland 197. 1-
53.
Dansgaard, W., H.B. Clausen, N. Gundestrup,
C. U. Hammer, S.J. Johnsen, P.M. Krist-
insdóttir & N. Reeh 1982. A new Green-
land deep ice core. Science 218. 1273-1277.
Dansgaard, W., H.B. Clausen, N. Gundestrup,
S.J. Johnsen & C. Rygner 1985. Dating and
Climatic interpretations of two deep Green-
land ice cores. í Greenland Ice Core: Geo-
physics, Geochemistry, and the Environ-
ment (ritstj. C.C. Langway Jr., H. Oeschger
& W. Dansgaard). Am. Geophys. Union,
Geophys. Monograph 33. 71-76.
Dansgaard, W., S.J. Johnsen, H.B. Clausen,
D. Dahl-Jensen, N., Gundestrup, C.U.
Hantmer & H. Oeschger 1984. North At-
lantic climatic oscillations revealed by deep
Greenland ice cores. I Climate processes
and climate sensitivity (ritstj. J.E. Hansen
& T. Takahashi). Am. Geophys. Union,
Geophys. Monograph 29, Maurice Ewing
5. 288-298.
Dansgaard, W., S.J. Johnsen, N. Reeh, N.
Gundestrup, H.B. Clausen & C.U. Hammer
1975. Climatic changes, Norsemen and
modern man. Nature 255. 24-28.
Dansgaard, W., J.W.C. White & S.J. Johnsen
1989. The abrupt termination ol'the Young-
er Dryas climate event. Nature 339. 532-
534.
Duplessy, J.C., N.J. Shackleton, R.G. Fair-
banks, L. Labeyrie, D. Oppo & N. Kallel
1988. Deepwater source variations during
the last climatic cycle and their impact on
the global deepwater circulation. Paleo-
ceanography 3. 343-360.
Eicher, U. 1980. Pollen- und Sauerstoff-