Samvinnan - 01.06.1969, Blaðsíða 17

sem skáld. Hann trúði á bókmenntir og
listir, en einungis í þágu byltingarinnar.
Bókmenntir voru því aðeins góðar að þær
spegluðu og innblésu hreyfingar alþýðunn-
ar. Nytsemdarheimspeki sína tjáði hann
meðal annars með þessum orðum: „Skylda
okkar er ekki sú að bæta blómum við
skrautsauminn, heldur að senda kol þeim
sem eru snjótepptir.“ Segja má að Maó
sé nú kominn í guðatölu meðal þjóðar sinn-
ar, og mun dýrkunin á honum eiga sér fáar
hliðstæður í sögunni — jafnvel þó hafður
sé í huga annar hæglátur þjóðarleiðtogi,
Jósef Stalín.
Alþýðubyltingin í Kína var gerð af rösk-
leika og harðfylgi sem vekur flestum sann-
gjörnum Vesturlandabúum blandaðar til-
finningar samsinnis, aðdáunar, skelfingar
og viðbjóðs. Hin öfluga nýja stjórn — senni-
lega sú öflugasta sem Kína hefur nokkurn-
tíma haft — hófst þegar í stað handa um
að endurskapa þjóðfélagið. Öllum jarðeign-
um var skipt upp milli smábænda og víða
komið upp samyrkju- og samvinnubúum að
rússneskri fyrirmynd. Óvinsælir jarðeigend-
ur voru einatt skotnir eða hengdir, og þó
óþarft sé að afsaka slíkt framferði ber
að hafa í huga að jarðeigendur höfðu ein-
att látið bændurna rotna í dyflissum ár-
um saman fyrir litlar sakir og skipulagt
pyndingar á „æsingamönnum" meðal bænda.
Erfiðara er að afsaka fjöldaaftökurnar, þar
sem almenningur var æstur til reiði með
skipulögðum hætti og jafnvel hvattur til að
vera viðstaddur þegar „óvinum alþýðunnar"
var komið fyrir kattarnef. Ekki er vitað
með vissu, hve mörgum var útrýmt fyrstu
mánuðina eftir valdatöku kommúnista en
bandaríski sérfræðingurinn Latourette telur
að vægt reiknað hafi þrjár til fimm millj-
ónir manna týnt lífi.
Skipulögð hugmyndafræðileg uppfræðsla
allra stétta og aldursflokka var gertækari
en í nokkru öðru þjóðfélagi sögunnar. Börn
voru hvött til að njósna um foreldra sína
og ljósta upp um „afturhaldstilhneigingar“.
Tímaritið „Unga Kína“ orðaði það svo: „Ef
enn eru meðal foreldra okkar einhverjir
sem eru ekki hreinskilnir, verðum við,
unga kynslóðin, að útrýma þeim í anda
reglunnar sem kveður svo á: Útrýmið skyld-
mennum í þágu réttlætisins.... Faðir þinn
verður jafnvel þakklátur þér og alþýðu-
stjórninni sem hafið stuðlað að sáluhjálp
hans.“ Sérstakar strætanefndir höfðu auga
með grunsamlegum nábúum. Fyrirtæki
báðu starfsmenn sína að skrifa hjá sér allt
sem þeir vissu um vinnufélagana; banka-
starfsmenn gáfu upplýsingar um fjárreiður
manna; svo var fórnarlambið kannski ári
seinna fangelsað til „endurhæfingar". Yfir-
þyrmandi hópsamvizka var mótuð með
þjóðinni, þannig að uppreisn einstaklingsins
varð nálega óhugsanleg. Vilji fólksins, eins-
og „Maó formaður“ og kommúnistaforustan
túlkaði hann, varð einvaldur. Að andæfa
honum jafngilti aðkenningu af geðveiki,
sem ráða yrði bót á í fangelsum sem voru
jafnframt hæli og endurhæfingarstöðvar.
Þar var beitt heilaþvottatækni með frábær-
um árangri, og á fáum árum höfðu áróður
og samvirkur umbótavilji fólksins gerbreytt
þjóðfélaginu. í borgum, sem geymt höfðu
mesta samsafn heims af þjófum, betlurum,
eiturlyfjaneytendum, fjárhættuspilurum og
vændiskonum, fyrirfundust slíkar mann-
gerðir naumast lengur. Þær höfðu verið
endurhæfðar á sama hátt og frjálslyndir
prófessorar, kapítalistar og harðsvíraðir á-
hangendur Konfúsíusar — að undanskild-
um þeim sem frömdu sjálfsmorð, flúðu til
Hongkong eða voru í vinnubúðum. Á sama
hátt og milljónir Kínverja klæddust hinum
einfalda bláa einkennisgalla, var hugsunar-
hætti og tilfinningum milljóna beint í einn
farveg, og á slík einhæfni sér varla hlið-
stæðu í sögunni. Kínverskir kommúnistar
útrýmdu betli, vændi, auðvaldi, en þeir út-
rýmdu líka frjálsri hugsun. Þeir þurrkuðu
nálega út glæpi, en bjuggu til nýjan glæp,
„ranga hugsun“, og sennilega er nú einn
af hverjum fimmtíu Kínverjum að afplána
þann glæp í vinnubúðum ríkisins.
Einhugur þjóðarinnar bar ýmsa óvænta
og merkilega ávexti. Stjórnin ákvað að út-
rýma flugum, sem voru bæði heilsuspill-
andi og smitberandi, og alltíeinu voru allir
Kínverjar í óða önn að drepa flugur með
þeim afleiðingum að vágesturinn hvarf ná-
lega alveg. Sama máli gegndi um spör-
fugla, sem var útrýmt af ekki minni trúar-
glóð.
í efnahagsmálum varð stjórn Maós mik-
ið ágengt. í byrjun var einkaiðnaður leyfð-
ur og sömuleiðis einkarekstur annarra at-
vinnuvega, en þegar frá leið lagði ríkið
undir sig æ meira af atvinnulífinu. Árið
1952 var gerð aðför að „borgarastéttinni“
með sektum, eignarnámi, réttarhöldum og
„játningum“, sem leiddu til útþurrkunar
iðnrekenda og kaupmanna. Verksmiðjur
voru reistar um gervallt landið og orkuver
opnuð; þó Rússar veittu umsamda aðstoð,
var meginhluti þessara verkefna unninn
með handafli af þúsundum karla og kvenna.
Samin var fimm ára áætlun, sem síðar var
ákveðið að ljúka á fjórum árum. Maó var
staðráðinn í að iðnvæða landið, og árið
1957 ákvað hann að taka „Stökkið mikla
framávið", sem hratt Kína útí mesta og
stórkostlegasta átak mannlegrar viðleitni
sem sagan greinir frá. Frá því í október
1957 framí júní 1958 voru yfir 100 millj-
ónir Kínverja að farast úr kulda og kafna
úr hita meðan þeir unnu við að grafa síki
og hlaða flóðgarða við geysivíðtækar áveitu-
framkvæmdir. Frá Múkden til Kanton voru
vefnaðarverksmiðjur og járnbræðsluofnar í
fullum gangi allan sólarhringinn; séi'stakar
„skyndisveitir" akuryrkjumanna unnu dag
og nótt. Markmið framleiðsluafkastanna
1958, sem upphaflega hafði verið sett 6% til
20% ofar en árið áður, var hækkað æ ofaní
æ. í ágúst 1958 hafði markið í stálfram-
leiðslunni verið hækkað úr 6,2 milljón
tonnum uppí 10,7 milljón tonn, sem var
100% aukning miðað við árið á undan.
Gervallt landið var í stórfenglegri fram-
leiðsluvímu, meðan áróðursmenn flokksins
jusu út nýjum og nýjum vígorðum, sem
hvöttu stáliðnaðarmennina til að fara
framúr framleiðslu Breta á 15 árum eða
staðhæfðu að afköst eins dags í nýja Kína
jafngiltu 20 ára viðleitni í gamla Kína.
Árið 1960 var Kína komið í tölu kjarnorku-
framleiðenda og átti fjölda verksmiðja sem
framleiddu bíla, flugvélar, gufuskip, vélar
og allskyns annan iðnvarning. Þó margs-
konar mistök hefðu átt sér stað og æði-
margt farið úrskeiðis, var Kína að verða
iðnveldi.
En vandamál sveitanna, þar sem bjuggu
500 milljónir manna, voru að miklu leyti
óleyst, og ekki hafði hagur þeirra batnað
við hina skyndilegu og stórfelldu iðnvæð-
ingu. Hvorki Stalín né Tító höfðu leyst það
torvelda verkefni að koma á kommúnísku
skipulagi í sveitunum. Maó var af bænda-
ættum og hafði unnið það markverða afrek
að gera byltingu með fulltingi bænda. En
hvernig átti að breyta bændunum í sanna
kommúnista? Meðan um það var að ræða
að refsa jarðeigendum og skipta jarðnæði
þeirra, var málið einfalt. En þegar farið
var að setja á fót samyrkju- og samvinnu-
bú, skaut gamla grýla upp kollinum: bænd-
urnir voru að sögn Maós „gegnsósa af auð-
valdshyggju". Þeir voru með öðrum orðum
einstaklingshyggjumenn, einkanlega þeir
efnaðri, og vildu auka við eignir sínar. Maó
greip því til þess fífldjarfa úrræðis að
skipta öllu landinu í „kommúnur". Fyrir
vinnu sína skyldu verkamenn í öllum grein-
um fá fæði, fatnað, húsaskjól, menntun
fyrir börn sín og svolitla þóknun í reiðufé
fyrir öðrum nauðþurftum, þar til sá dagur
rynni upp að rikið sæi þeim fyrir öllum
nauðsynjum og peningagreiðslur hyrfu úf
sögunni. Allt fullorðið fólk var skyldað til
að vinna fyrir samfélagið. Mæður voru
„leystar" undan þeirri kvöð að ala upp börn
sín, sem voru falin fóstrum og kennurum
kommúnunnar frá blautu barnsbeini. en
fengu að koma heim einu sinni í viku. Fjöl-
skyldan átti smámsaman að hverfa. Konur
og karlar áttu að jafnaði að sofa í aðgreind-
um svefnskálum, og vitanlega var allt land
Peng Sén og Teng Hsíaó-ping Sjú En-laí Líú Sjaó-sí
17