Samvinnan - 01.06.1969, Blaðsíða 38

i iðjagrænni brekkunni undir bæjarstæðinu að
Pálshóli sótti Runólfur kindabyssu sína af
gerðinni ..International 70“, hleypti þrem skot-
um af á berrassaða ráðskonuna í brekkunni og
mun hún hafa látizt samstundis. Eftir morðið
flýði Runólfur til Frakklands en náðist þar eftir
umfangsmikla leit í átta ár, þar sem hann var
staddur á málverkasafni. Þaðan var hann flutt-
ur til Brimarhólmskastala, ríkisfangelsis Dana,
og varð að líða þar ill kjör f 30 ár unz mál
hans var tekið fyrir. Var hann loks dæmdur til
dauða og tekinn af lífi þann 38. júní 1768.
Saddur lífdaga eftir viðburðaríka æfi, endaði
hann aldur sinn í gálganum. Runólfur reit æfi-
sögu sína hið merkasta rit í fangelsinu og
kennir þar margra grasa.
Æfisaga Runólfs Runólfssonar er nú geymd í
Landsbókasafninu sem dæmi um harðfylgi og
þrek hins íslenzka bónda gegnum aldir.
Ásgeir Sigurgestsson:
Kristín helvíti
Grátandi hermaður í einskislitum einkennis-
búningi hljóþ með samanvöðlaða tösku úr
sama efninu nokkrum metrum ofan járnþraut-
arteinanna og hríndi „Kristín helvíti" án þess
að stanza.
Á Höfuðjárnþrautarstöðinni í Kaupmanna-
höfn, sem reist var á sínum tíma.
Ég stanzaði aftur á móti á móts við lítinn
fugl á gangstétt, sagði: „Lengi lifi Friðrik hinn
níundi kóngur af Danmörku", og íhugaði málið
í 15 mínútur, eða þar til fuglinn flaug.
Hver var Kristín helvíti ? Kannski var þetta
ekki alvörumál. Eitt sinn heyrði ég um lest í
Kaliforníu, sem hét Engillína. Gat það verið, að
hermaður við danskar landvarnir gréti og
segði „Kristín helvíti" við að sjá síðasta vagn
hverfa útí nóttina með dagblöðum, hlýju, mola-
kaffi, skozkum hundum í bandi, dönskum hefð-
arfrúm í fússi og frönskum kartöflum f poka ?
— Leið dönskum landvarðliða nr. 76549, svo
dæmi séu nefnd, eins og þeim sem fellur fyrir
borð án orða í tunglsljósi í Norðursjó, baðar
sig um stundarsakir í kjölfari og sér 3000 tonn
sigla burt með söng, grunlausum glasaslætti
og nýfergðum bjarghringum, þar til ekkert sést
nema skutljós tvö, ógreinilegur viti í fjarska á
Shetlandseyjum, einn og sjálfvirkur, auk hafs?
Eða var kannski helgarfríið búið, og átján
ára dýrmæt eign, há og grönn í Ijósum kjól
með þunnar varir, hafði komið að kveðja og
sagt: „Kæri Jensen", svo dæmi séu nefnd,
„mér þykir afskaplega vænt en er ekki hrifin
og við skulum fresta og sjá til“? Sjá síðan hana
fara til móts við hann bak við súlu og hlæja
við honum og halla sér uppað honum og hverfa
útí kvöldið með honum, sem er hinn eini hann,
og búið.
Eiríkur Brynjólfsson:
Gönguhugleiðingar rónans
Jón Jónsson, kallaður Nonni róni, sat á
steini fyrir utan stóra húsið inni á Snorrabraut.
Hann var að Ijúka úr flöskunni. Hann geymdi
síðasta sopann uppi í sér og skolaði munninn
með honum, renndi honum svo niður, gretti
sig þegar hann sá tóma flöskuna, stóð þá upp,
gekk inn í húsið og keypti sér aðra flösku.
A leiðinni út stoppaði hann í dyrunum og
fékk sér vænan sopa úr flöskunni, setti hana
síðan á sinn stað, niður í buxnastrenginn, og
rölti áleiðis niður í bæ.
Við og við stoppaði Nonni á göngu sinni og
fékk sér sopa úr flöskunni. Hann gekk fram
hjá Stjörnubíói. Þar var löng röð af frakka-
klæddum karlmönnum, sem ætluðu að sjá bíó-
mynd. Þeir biðu allir óþreyjufullir eftir að geta
keypt sér miða. Nokkrir smástrákar stóðu fyrir
utan og horfðu á myndaútstillingarnar. Þeir
voru ekki nógu gamlir til að fá að sjá bíómynd
fyrir fullorðna. „Ja, maður getur nú líka lært
af Ijósmyndum", sagði einn lítill polli og horfði
með athygli á Ijósmyndirnar af fólkinu, sem
var að gera Ijótt. Nonni róni þurfti ekki að sjá
svona é myndum, hvorki Ijósmyndum ná bíó-
myndum. Hann var kvæntur, eða hafði a. m. k.
verið það.
Hann hélt göngu sinni áfram, niður eftir
Laugaveginum.
Hann sá alls konar fólk rogast áfram, hlaðið
pökkum og pinklum. Allt frá verkafólki upp í
fínasta fína fólkið. Ríkt fólk, fátækt fólk, fólk
sem borgar skatta og fólk sem borgar þá ekki,
fólk sem kvartar undan auraleysi vegna skatta
og fólk sem hefur peninga en borgar ekki
skatta. Allir virtust hafa næga peninga til að
eyða í allrahanda munað og vitleysu, þrátt fyrir
fátækt sína.
Nonni gat ekki annað en furðað sig á því,
að íslendingar, sem alltaf eru að kvarta undan
auraleysi, geti verzlað eins mikið og raun ber
vitni og leyft sér allan þennan munað. Eini
munaðurinn sem Nonni hafði veitt sér, fyrir
utan flotta hjónarúmið með gormadýnunum
sem reyndar hafði verið keypt að undirlagi
konu hans (hann ætlaði að láta sér nægja
gamla Bretabeddann sinn), var ein flaska eða
tvær einu sinni í viku. En þegar á allt er litið
var þetta ekki munaður, heldur einfalt ráð til
að halda sér lifandi, eða svo fannst Nonna.
Konan hans hafði alltaf kallað þetta eyðslu-
semi. En nú var hún dauð, Nonna til léttis, og
breyttu því skoðanir hennar engu í sambandi
við víndrykkju Nonna.
Niðri á Lækjartorgi stóð Hjálpræðishermað-
ur uppi á kassa og prédikaði. Hann talaði um,
að þeir sem kæmu til Hans, ættu örugga vist
á himnum eftir dauða sinn hér á jörðinni. Á
skömmum tíma safnaðist í kringum manninn
stór hópur af fólki. Fólk af mörgum tegundum,
bæði trúmenn og trúleysingjar, og svo ungl-
ingar, komnir til að gera grín að ræðumanni.
Meira að segja rónar eins og Nonni. Eiginlega
flestar tegundir af fólki, að undanskildu fína
fólkinu sem gengur fram hjá og horfir í hina
áttina. Nonni fer fljótlega í burtu, hann skilur
ekkert í þessu, sem maðurinn er að prédika
um. „Þetta er víst heimspeki", hugsar hann og
gengur í burt með flöskuna á vörunum. Á
eftir honum kallar prédikarinn: „Snúið við,
fleygið flöskunni áður en þér steyþizt í eilífa
glötun. Snúið til Hans, sleppið flöskunni“.
Nonni róni flýtir sér í burtu, hann kærir sig
ekki um svona íélagsskap.
Inni á Hressó er fullt af fólki, Ijótir, óhreinir
og illa til hafðir unglingar sitja þarna reykjandi
og drekkandi kóka-kóla. Loftið er fyllt tóbaks-
stybbu. Sumir unglingarnir háma i sig franskar
kartöflur.
Á klósettinu er eilífur straumur af fólki.
Menn koma þarna við, kasta af sér vatni, renna
greiðu gegnum hárlubbann og þvo sér um
fingurgómana. Á föstudagskvöldum og laugar-
dagskvöldum imá þarna sjá unga fólkið blanda
sér ýmiss konar kokteila fyrir kvöldið.
Nonna er orðið mál eftir dyrkkjuna. Hann
stiilir sér upp við standpisseriið og sprænir í
skálina. Á veggnum fyrir framan hann er at-
hugasemd fyrir alla þá, sem hlynntir eru sjálf-
sagðri fjölgun landsmanna: Farið varlega, þér
hafið framtíð landsins í höndum yðar. Nonni
veltir því fyrir sér, hvaða áletrun skyldi standa
skrifuð á kvennaklósettinu.
Á leiðinni til baka sér hann að dyravörðurinn
er farinn að reka út. Hin gullna regla dyra-
varðarins er: Allir þeir, sem enga hafa peninga,
eiga að vera úti. Á þeim er ekkert að græða.
Hinir, sem eiga peninga, eiga fyrir alla muni
að vera inni og hafa það gott. Á þeim græðum
við.
Nonni róni gengur niður að höfn og hittir
þar nokkra starfsbræður og meðsvallara. Eitt
útlent skip er í höfn. Sióliðarnir eru að búa sig
undir kvöldið. Það verður feikilega mikið á
seyði í bænum í kvöld. Sjóliðar á lóðaríi og
fylliríi. íslenzku fastastúlkurnar hugsa sér ör-
ugglega gott til glóðarinnar.
Nonni klárar úr flöskunni og fleygir henni í
sjóinn. Hann horfir á eftir henni með tár í
augunum.
Hann kveður vini sína á höfninni, og gengur
inn í bæ. Hann fer Pósthússtrætið, fram hjá
Lögreglustöðinni. Þar rifjast upp fyrir honum
margar endurminningar, bæði sætar og súrar.
Þeir voru búnir að lofa honum flösku, þegar
hann fyllti tíunda tuginn af nóttum hjá hinu
opinbera. Það var þá í næsta skipti, sem hann
fengi flöskuna. „Hundrað nætur, ja hérna, gott
að maður þarf ekki að borga húsaleigu", hugs-
ar Nonni með sér.
Úti á Austurvelli eru einhverjir unglingar að
mótmæla. Sumir henda eggjum, aðrir öskra,
enn fleiri bera spjöld með áletrunum. Svívirð-
38