Samvinnan - 01.06.1969, Blaðsíða 55

Martin Esslin:
Nú eru
allir Iístamenn
súrrealistar
Endurkoma súrrealismans — eða ættum
við heldur að nefna það nýja fullvissu um
stöðug áhrif þeirrar stefnu — hefur verið
áberandi nú að undanförnu í sýningum á
gömlum verkum allmargra súrrealískra mál-
ara og myndhöggvara og í útgáfum vísinda-
ritgerða um fremstu skáld og leikritahöf-
unda hreyfingarinnar, listamenn sem taldir
voru ómerkir orðnir og úreltir fyrir einum
tíu árum. Áhrif súrrealista á ýmis svið
framúrstefnu í listum nútímans eru aug-
ljós — allt frá beat-skáldum til hamfara-
málara (action painters) og poplistamanna,
frá frumkvöðlum gerslanna (happenings)
til höfunda hlutstæðra ljóða (concrete
verse).
Hreyfing súrrealista olli jafnvel meiri
blöskrun og þótti byltingarkenndari en
vandi er til um nýjungar í listum. Súrreal-
istar beittu grimmilegum móðgandi skamm-
aryrðum á andstæðinga sína, kölluðu t. d.
Anatole France lík, meðan hann var enn
snarlifandi; helltu sér yfir Paul Claudel, hið
mikla kaþólska skáld (sem raunar hafði kall-
að þá attaníossa); og stóðu fyrir því að
hrópað var „Lengi lifi Þjóðverjar!11 á opin-
berri samkomu í París skömmu eftir lok
Max Ernst málaöi þessa mynd af
helztu súrrealistum áriö 1922. í fremri
röð frá vinstri: René Crevel, Max
Ernst (í kjöltu Dostójevskís), Theodore
Fraenkel, Jean Paulhan, Benjamin
Peret, Johannes Baargeld og Robert
Desnos. Aftari röö frá vinstri: Philippe
Soupault, Hans Arp, Max Morise,
Rafaele Sanzio, Paul Eluard, Louis
Aragon, André Breton, Giorgio di
Chirico og Gala Eluard.
heimsstyrjaldarinnar fyrri. Að sumu leyti
voru þessir frumkvöðlar nýrrar listar hóf-
lausir, og þar að auki blöstu við áhorfend-
um sífelldar innbyrðisdeilur og klíkubar-
átta, sem ekki urðu til annars en ýta undir
hugmyndir manna um hóp fávísra bragða-
mágusa.
En samt, bakvið þetta fortjald heimsku
og gagnkvæmra ásakana, sköpuðu súrreal-
istar meiriháttar verk í bókmenntum, leik-
list, málaralist og höggmyndalist, ekki síður
en í kvikmyndalist, ljósmyndun og ýmsum
algjörlega nýjum listgreinum. Bókmennta-
verk helztu skálda þeirra áttu erfitt upp-
dráttar og hlutu lof tiltölulega fárra bók-
rýna og eru nú fyrst að öðlast sinn sess,
oftast vegna þess að ný kynslóð höfunda
hefur hlotið betri viðtökur (Ionesco væri
t. d. óhugsandi án Artauds og Vitracs). í
málaralist og höggmynda áttu súrrealistar
við það að stríða, að súrrealisminn var bók-
menntastefna og bókmenntaleg hugmynd
og túlkaði raunverulega engan ákveðinn
stíl. Á þeim tíma þegar rýni á æðri listum
beindist einvörðungu að formi, gerð og lit-
um, varð hægðarleikur að útskúfa öllum
súrrealískum málurum og myndhöggvui'um
55