Samvinnan - 01.06.1969, Blaðsíða 18

sameign samfélagsins. Andúðin á þessari
djörfu áætlun var svo mögnuð, að í desem-
ber 1958 afréð Kommúnistaflokkurinn að
hægja ferðina og hét bændum því, að þeir
mættu halda nokkru af eignum sínum,
skepnum og verkfærum. Skylduvinna fyrir
samfélagið var takmörkuð við 12 stundir á
sólarhring, svefnskálakerfinu breytt og „í
bili“ horfið frá að stofna kommúnur í borg-
um. Jafnvel í sínu breytta formi er þessi
tilraun Maós til að skapa kommúnisma og
þarmeð alnýjan grundvöll þjóðfélagsins svo
róttæk, að rússneska afbrigðið verður nán-
ast afturhaldssamt í samanburði við hana.
Sambúð Rússa og Kínverja var góð í önd-
verðu. Einustu útlendingar sem var vel
tekið í Kína eftir 1950 voru Rússar, ef frá
eru taldir aðrir kommúnistar og áhrifa-
gjarnir gestir, og áróðursvélar beggja landa
létu ekki af að lofsyngja bræðralag þeirra
og friðarást. En árið 1962 voru Kínverjar
orðnir yfir 700 milljónir talsins, en íbúatala
Sovétríkjanna einungis rúmar 200 milljói-
ir, og ár frá ári hefur þessi mismunur vaxið.
Landrými í Kína verður æ minna, og er
það án efa ein meginorsök þess fjandskao-
ar sem er risinn milli tveggja höfuðvelda
kommúnismans og hafa kann örlagaríkar
afleiðingar á næstu áratugum.
Sigur kommúnista í Kína hafði að sjálf-
reyndir og viðurkenna stjórn kommúnista
í Kína, og hefur sá einstrengingsháttur
dregið stóran dilk á eftir sér.
Árið 1954 virtist ,,trúboðsskeið“ kommún-
ista í Kína vera afstaðið. Sjú En-Laí for-
sætisráðherra Kína (Maó var opinberlega
formaður ríkisráðsins og flokksins) hitti
Nehru forsætisráðherra Indlands að máli
og þeir komu sér saman um „friðsamlega
sambúð“. Á Bandung-ráðstefnunni 1955, þar
sem ríki Asíu og Afríku komu saman, var
samþykkt að efla baráttuna gegn nýlendu
veldunum, en kommúnistar féllust á að
vinna að markmiðum sínum eftir löglegum
leiðum, ekki með byltingum.
Á næstu árum fór stjarna Maós hækk-
andi, bæði vegna baráttunnar við Banda-
ríkin og Sjang Kaí-sék og vegna hinna
stórfelldu efnahagslegu framfara í Kína.
En kringum 1960 fór hún að dala aftur,
bæði vegna þess að „Stóra stökkið framá-
við“ reyndist ekki eins stórkostlegt og af
var látið og vegna margvíslegra innri átaka
í Kína. Ekki bætti það úr skák, að Kín-
verjar fengu orð fyrir hroka og ásælni
gagnvart nágrannaríkjunum. Kínverjar rufu
landhelgi Burma og kúguðu Tíbeta til und-
irgefni. Þeir hlutuðust til um þingkosning-
ar í Japan og innanlandsmál Indónesíu og
Malajsíu, og loks gerðu þeir tilkall til ind-
verskra landsvæða 1959, sem varð til þess
að Nehru fordæmdi árásarhneigð þeirra
og bjóst til varnar. Árið 1962 sauð uppúr
niilli Kínverja og Indverja með ömurlegum
afleiðingum fyrir þá síðarnefndu, en síðan
hefur allt verið með kyrrum kjörum á
landamærunum.
Sögulegustu atburðir í Kína síðasta ára-
tug voru tengdir menningarbyltingunni svo-
nefndu, sem fjallað var ýtarlega um í síð-
asta hefti Samvinnunnar 1967. Afleiðing
hennar var meðal annars sú, að margir
hinna gömlu leiðtoga kínverskra kommún-
ista urðu að láta af völdum, þeirra á meðal
Líú Sjaó-sí forseti ríkisins og staðgengill
Maós, Peng Sén borgarstjóri í Peking, Pe:ig
Tehúaí landvarnaráðherra, Teng Hsíaó-
ping framkvæmdastjóri flokksins og hin
aldna kempa Sjú Te yfirhershöfðingi.
Menningarbyltingunni, sem hófst snemma
árs 1966, lauk á liðnum vetri með því að
Lin Píaó hershöfðingi og landvarnaráð-
herra var útnefndur arftaki Maós, sem naut
stuðnings hersins og Rauðu varðliðanna í
átökunum við embættismenn ríkis og flokks.
Er nú eftir að sjá hverjir verða ávextir
þessarar furðulegu byltingar sjálfs leiðtog-
ans gegn því kerfi sem hann hafði mótað
og þeim mönnum sem hann hafði valið sér
til samstarfs. ^
sögðu víðtækar afleiðingar í Asíu, ekki sízt
þar sem Kínverjar voru dreifðir um alla
Suðaustur-Asíu, í Malajalöndum, Indónesíu,
Burma og Indó-Kína. Hinsvegar höfðu Ind-
land, Pakistan, Burma, Ceylon og Indónesía
þegar fengið sjálfstæði, þannig að baráttan
gegn Evrópuveldunum var að mestu um
garð gengin. Þarvið bættist að Vesturveldin
gerðu það sem í þeirra valdi stóð til að
stemma stigu við útbreiðslu kommúnismans
í Malajalöndum, Indó-Kína, Kóreu og Indó-
nesíu, að vísu með misjöfnum árangri, en
niðurstaðan varð samt sú, að kínverskra í-
hrifa gætti minna en búast hefði mátt við.
Bandaríkjamenn héldu verndarhendi yfir
Sjang Kaí-sék á Eormósu og hótuðu kjarn-
orkustyrjöld ef á hana yrði ráðizt. Eftir sig-
ursæla framgöngu kínversku „sjálfboðalið-
anna“ í Kóreustyrjöldinni stóð hagur Maós
með miklum blóma meðal fyrrverandi ný-
lenduþjóða, er litu á hann sem leiðtoga
í baráttunni við heimsvaldasinna. Bandarík-
in höfðu í bili heft útþenslu kommúnism-
ans, en neituðu að horfast í augu við stað-
Fjandvinirnir
Maó og Krústsjov.
Maó og Lin Píaó í hópi
Rauðra varðliða sem veifa
kveri Maós.
18