Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 18

1) Ég gat um það hér að fram-
an hvernig hin harðvítugu átök á
fyrstu árum verkalýðsfélaganna
virðast hafa átt sinn þátt í að efla
samheldni og samhug félags-
mannanna. Sá áróður, sem braut-
ryðjendurnir þurftu að hafa í
frammi, og þeir erfiðleikar, sem
þeir mættu við stofnun hinna
„ólöglegu" félaga, voru félags-
mönnum mikill og strangur skóli
og hlutu að auka mjög skilning
manna á þjóðfélagsaðstæðum
þess tíma. — Það mætti spyrja,
hvernig háttað sé í dag eldskírn
þess unga manns sem gengur í
fyrsta skipti í verkalýðsfélag.
Eftir að hann hefur útfyllt inn-
tökubeiðni sína, veit hann jú, að
nafn hans fer inn á spjaldskrá
félagsins, en í augum hans er
félagsskírteinið ef til vill ekki
svo mjög frábrugðið skírteini því
sem hann kannast við frá heim-
ilistryggingunum. Hann er með
öðrum orðum orðinn aðili að
eins konar tryggingarfélagi, og
þær kröfur sem verkalýðsfélag
hans gerir til hans og samskipti
hans og forystumanna þess eru
oft ekki öllu meiri en tengsl hans
við tryggingafélagið. í báðum
tilvikum skiptir það mestu máli
að staðið sé í skilum með félags-
gjaldið — tryggingariðgjaldið.
Nú fer því fjarri að ég ætli að
gera lítið úr tryggingahlutverki
verkalýðsfélaganna og þeim
mörgu félagslegu réttindum sem
þau hafa tryggt verkafólki. En
starfsemi félaganna á þessu sviði
býður þeirri hættu heim, að bæði
félagsmenn verkalýðsfélaganna
og ekki síður forystumenn þeirra
geri sig ánægða með að starf
félaganna einskorðist að veru-
legu leyti við þennan þátt, en
raunverulegt félagsstarf verði út-
undan. Fátt sýnir betur hver
hætta er hér á ferðum en þeir
starfshættir, sem einkennt hafa
kjarabaráttu síðustu ára, og
hvernig staðið hefur verið að
samningum í sambandi við lausn
vinnudeilna. Hér eru ekki tök á
að rekja gang þessara mála, en í
þeim endurspeglast félagslegur
veikletki verkalýðsfélaganna og
sú hætta, sem lýðræði innan
þeirra er búin, ef svo heldur sem
nú horfir.
Sérhver félagsskapur, sem ekki
leitast við að tryggja stöðuga
endurnýjun starfskrafta sinna og
forystuliðs, hlýtur innan tíðar að
staðna og slitna úr tengslum við
meðlimi sína. — í þessum efnum
er mörgum verkalýðsfélögum og
verkalýðshreyfingunni allri mik-
ill vandi á höndum, og takist ekki
að snúa hér við blaði, halda fé-
lögin áfram að breytast úr lif-
andi hreyfingu í beinar þjónustu-
stofnanir; forystumenn þeirra
slitna smám saman úr tengslum
við hinn almenna félagsmann, og
völdin í verkalýðshreyfingunni
færast smám saman á hendur æ
færri manna, sem taka að líta á
það sem sjálfsagðan hlut að þeir
taki einhliða ákvarðanir um mál-
efni verkafólksins. Þeim hættir
til að telja það aðeins óþarfa
vafstur og tímasóun að virkja
félagsmenn verkalýðsfélaganna
til þátttöku í því að ræða hags-
munamál sín. Svo langt getur
þessi öfugþróun gengið, að þegar
til verkfalla kemur þá viti hinir
óbreyttu félagsmenn varla hvaða
kröfum þeir eru að framfylgja
með verkfalli sínu. Vinnubrögð
sem þessi leiða til þess, að verka-
fólki, sem eitthvert starf vill
leggja af mörkum, finnst það
vera utangátta og hornreka og
smám saman missir það trúna á
því, að þátttaka þess í starfi stétt-
arfélaganna sé því nokkurs virði.
2) En hvað þá um hina póli-
tísku hlið baráttunnar? Ætti ekki
reynslan að hafa kennt verka-
fólki, hve skammvinnur ávinn-
ingur það hefur verið að semja
um kjarabætur á faglegum
grundvelli, þegar pólitískir and-
stæðingar verkalýðsins hafa rík-
isvaldið í sínum höndum og geta
í krafti þess gert ávinninga
kjarabaráttunnar að engu með
einu pennastriki? Svo sannarlega
virðist ekki þurfa djúpan skiln-
ing á þjóðfélagsmálum og stétta-
baráttu til að koma auga á mót-
leikinn við þessum síendurtekna
skollaleik. En skilningur á þessu
er ekki nándar nærri nógur í röð-
um verkafólks. Hvers vegna? Það
verður varla hjá því komizt að
rekja þetta ástand til þeirrar
gloppu sem er í starfsemi verka-
lýðsfélaganna, að þar skuli ekki
fara fram skipuleg pólitísk
fræðsla sem hafi það að mark-
miði að upplýsa félagsmennina
um grundvallaratriði í verkalýðs-
baráttu og þjóðfélagsmálum. í
þessum efnum stóðu brautryðj-
endur verkalýðshreyfingarinnar
sig áreiðanlega mun betur. Sá
andi jafnaðarstefnunnar, sem þá
sveif yfir vötnum, og hið pólitíska
yfirbragð, sem svo mjög ein-
kenndi baráttu verkalýðsfélag-
anna áður fyrr, er nú miklum
mun lognmollulegra. Það vantar
samt sem áður ekki að ýmsir for-
ystumenn verkalýðshreyfingar-
innar leiki listir sínar á sviði
stjórnmálanna. Gallinn er bara
sá, að í skjóli vanþekking-
ar og vegna skorts á aðhaldi
umbjóðenda þeirra í verkalýðs-
félögunum hafa þeir stundum
sýnt sig í því að skipta um hlut-
verk og afstöðu til ýmissa ör-
lagaríkustu málefna verkafólks
— allt eftir eigin geðþótta, en
haldið þó áfram völdum og áhrif-
um í verkalýðshreyfingunni.
Þegar ég tala hér um stjórn-
málaleg afskipti verkalýðshreyf-
ingarinnar og nauðsyn pólitískrar
fræðslustarfsemi, á ég ekki við
að verkalýðsfélögin gerist - mál-
pípur tiltekinna stjórnmála-
flokka eða stjórnmálamanna,
heldur þvert á móti að félögin og
hreyfingin sem heild taki feimn-
islaust til umræðu og marki sjálf-
stæða afstöðu til allra þeirra póli-
tísku mála sem snerta hagsmuni
verkalýðsins. Því það ætti að
segja sig sjálft, að sérhver launa-
maður — hvort sem hann í sínu
verkalýðsfélagi tekur afstöðu til
mála út frá þröngum persónu-
legum hagsmunum ellegar af hug-
sjónaástæðum — getur ekki haft
hag af því að efla áhrif þeirra
stjórnmálaafla, sem snúast önd-
verð gegn veigamestu málefnum
hans sjálfs. Þvert á móti hlýtur
hann að sjá sér hag í því að veita
þeim stjórnmálaöflum brautar-
gengi, sem taka undir stefnumál
verkalýðshreyfmgarinnar og eru
reiðubúin að bera þau fram til
sigurs á hinum pólitíska vett-
vangi. Það er í rauninni stór-
furðulegt, að innan verkalýðsfé-
laganna skuli vera stór hópur
manna sem til dæmis í verkföll-
um berst með oddi og egg gegn
atvinnurekendum og ríkisvaldi,
en kýs svo í alþingiskosningum
sömu öfl til að fara með málefni
sín. — Það er sannarlega kominn
tími til að launþegar verði sér
aftur meðvitandi um það afl sem
í þeim býr og úrslitum gæti ráðið,
stæðu þeir sameinaðir faglega og
pólitískt.
Sjálfur hef ég ekki trú á að
nein straumhvörf verði á næst-
unni í þeim tveim þáttum í starf-
semi verkalýðshreyfingarinnar,
sem ég hef gert hér að umræðu-
efni. Til þess að svo megi verða
þarf verkalýðshreyfingin að end-
urskoða og endurmeta starfs-
grundvöll sinn og þora að taka
til umræðu þær veilur, sem eru
í starfsháttum hennar. Mikil-
vægt er í þessu sambandi að
verkalýðshreyfingin eignist sem
fyrst raunverulegan verkalýðs-
skóla á borð við þá sem verka-
lýðssamtök frændþjóða okkar
hafa starfrækt í áratugi. Hér er
ekki rúm til að ræða hvernig
hugsa mætti sér fyrirkomulag
slíks skóla. Hitt held ég að sé
augljóst, að þá fyrst megi vænta
nokkurs bata í félagslegum mál-
efnum verkalýðsfélaganna, ef til
að mynda full réttindi í verka-
lýðsfélagi gæti sá einn öðlazt
sem sótt hefði að minnsta kosti
einnar viku fræðslunámskeið í
verkalýðsskóla. Varla ætti nokkr-
um ungum manni að vaxa í aug-
um slík lenging á „skyldunám-
inu“.
Daníel Guðmundsson.
Þórólfur Matthíasson:
SKÖMM
Úti í garði blóma
situr ungur sveinn
og læt'ur sig dreyma
stóra drauma,
drauma um falleg föt,
fallegar konur og auð.
í Bíafra liggur lítiil sveinn
með útblásinn kvið og sér í draumi
myglaða brauðskorpu
skoppandi ofan á hans tóma fat.
Hann hugsar:
Hvílíkt bragð,
hvílík lykt.
Ó, bara ég ætti sneið.
Inni í vistlegri stofu
í Tékkóslóvakíu
þar sem myndir af Lenín og
Dubcek
hanga hlið við hlið,
og eintak af ritskoðuðu Rude
Pravo liggur á borðinu
stendur ungur piltur
og hugsar um frelsi,
frelsi til að tala,
frelsi til að hugsa,
frelsi íil að lesa.
En fyrir utan gluggann
biaktir rauður fáni,
með hamri og sigð,
og við hlið hans stendur maður
með byssu.
Andlit hans er steingert,
augu hans hvöss,
oq hann hefur skipun,
skipun um að skjóta.
Maggi Sigurkarl:
ÓTTI
Við lærðum að kveikja eld,
kl-æðast feldum annarra dýra
og byggja okkur skýli.
Við lærðum meira og meira.
Nú loga eldar okkar um alla
jörðina.
Nú byggjum við hallir og
fyllum þær af fötum og mat.
Nú flytja verkfærin, er við
smíðum, okkur til annarra
stiarna.
Við höfum skapað marga guði
og lagt þá alla að velli aftur.
Við erum sjálfir guðir
og höfum lagt alheiminn
að fótum okkar.
Nú hrópum við á hjálp.
Við hrópum i máttvana skelfingu
út í tómið, þar sem ekkert er.
Við óttumst svo það,
sem við þekkjum ekki.
Það þekkir enginn sjálfan sig.
14