Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 25

Ingólfur H. Ingólfsson:
Unga fólkið og trúmálin
Inngangsorð
Skálmöld ríkir í heiminum.
Rótgróin lýðræðisríki riða til
falls vegna skefjalausrar gagn-
rýni og óreiðu. Fjöldamorð eru
framin. Hungursneyð, offjölgun
manna og sífelld aukning meng-
unar lofts og sjávar dæma okkur
til tortímingar, og ungt fólk er
látið flykkjast í herinn til þess
að berjast í þágu þess friðar, er
Mammon boðar. Hvernig í ósköp-
unum stendur á því, að slíkt sem
þetta getur gerzt í heimi þar sem
tæknimenningin er svo háþróuð,
að allt virðist bókstaflega mögu-
legt? Það er meira að segja lagt
ofurkapp á að sanna það fyrir
fjöldanum, að þjóðfélagið, sem
hann lifir í, eða hugmyndakerfi
það, sem þjóðfélagið er reist á,
sé fullkomið og sú hagnýtingar-
stefna, sem er öllum þessum hug-
myndakerfum sameiginleg, sé sú
stefna, sem gæti gefið okkur full-
kominn heim, næstum því guð-
dómlegan. Mönnunum leyfist sem
sagt að eyða milljörðum króna í
að sanna, hvers tæknin er megn-
ug og hversu skynsamlegt er að
láta hana stjórna mannkyninu.
Það má hverjum manni ljóst
vera, að öll okkar þjóðfélög eru
tæld áfram af gróðasjónarmiði,
sem krefst hagnýtrar tækniþró-
unar. Sum hugmyndakerfi krefj-
ast þess bókstaflega, að tæknin
mark; stefnuna á hverjum tíma.
Þetta hefur í för með sér, að
þjóðfélögin krefjast beinna nota
af því, sem hugsað er og gert;
þess vegna fljóta mennirnir á yf-
irborði raunveruleikans ívafðir
tilbúnum og ásköpuðum þægind-
um. Þeir, sem eru þess megnugir
að gera mestu kröfurnar um betri
lífskjör, auka stöðugt við þæg-
indi sín; en hinir, sem minna
mega sín, verða að gefa, svo að
þeir fyrrnefndu geti öðlazt. Þann-
ig knýr þjóðfélagið okkur til að
hugsa „hagnýtt" og framkvæma
„hagnýtt". Nú er svo komið, að
við höfum misst tökin á þróun-
inni, og hún leiðir okkur sífellt
lengra og lengra til eyðingar. Við
erum fyrir löngu hætt að fylgjast
með afleiðingum tækniþróunar-
innar og skynjum ekk’ lengur,
hvað er að gerast. En skilyrði
þess, að líf geti þrifizt, er að það
fái tíma til að fylgjast með og
aðlagast umhverfinu. Að hverju
skyldi þá stefna, þegar við höf-
um misst af þróunarlestmni og
getum ekki lengur stjórnað gerð-
um okkar, heldur veltumst áfram
með óljósa vitneskju um, hvað er
að gerast? Við eigum að snúast
gegn þeim þjóðfélögum, sem
halda óbreyttri þeirri stefnu sem
tækni velsældar og hungurs hef-
ur markað.
Xrúin, framtíðin og þjóðfélagið
Það ætti að vera augljóst, að
mannkynið þarf eitthvert nýtt afl
til að leiða það áfram og forða
því frá sjálfsmorði. Það má ekki
misskilja orð mín svo, að ég
vanmeti algerlega þýðingargildi
tækninnar fyrir mannkynið og
vilji þurrka allt út, sem kalla
mætti því nafni. Því fer fjarri.
Það er einungis sú stefna sem
þróunin hefur tekið, sem er okk-
ur mönnunum og öllu lífi hér á
jörðu ofviða. Maðurinn getur
ekki numið staðar og horfið til
baka til frumstæðra lifnaðar-
hátta, eins og marga dreymir
um. Hann verðurað vera það sem
hann er, með þá þekkingu sem
hann hefur aflað sér, en hann
getur ekki heldur brotizt hjálp-
arlaust úr þeim erfiðleikum sem
hann er hnepptur í.
Það sem vakir hér fyrir mér er
mikilvægi þess, að trúin sé hið
leiðandi afl allra þjóðfélaga og
hugmyndakerfa þeirra. Ég hef
ekki enn komizt að neinni fram-
bærilegri niðurstöðu um það,
hvernig gera megi trúna að
kjarna, sem farið er eftir í mót-
un þjóðfélags. Kemur þar bæði
til hæfileika- og þekkingarskort-
ur í þjóðfélagsmálum. En til þess
að þjóðfélag geti staðið traustum
fótum verður það að byggjast ó
grunni, sem við trúum á. Ekki
eru allir sammála því, að ekki sé
nauðsynlegt að skilja til hlítar
þann grunn, sem byggt er á. Það
eru þeir, sem skilja og- trúa á
tækniþróunina. En til eru menn,
sem trúa á þróunina án þess að
skilja hana, og þeir eru hættu-
legastir, því fyrir þeim er tækn-
in sem trú, eins og þín trú er guð.
í þriðja lagi er stór og ört vax-
andi hópur manna, sem trúir ekki
á tækniþróunina sem leiðandi afl
í þjóðfélaginu hvort sem hann
skilur hana eða ekki. Það eru
þeir sem vilja lifa — og lifa í
friði.
Trúin er búin þeim eiginleik-
um, að hana þurfa menn ekki að
skilja. Trúin krefst ekki áþreif-
anlegra sannana fyrir tilverurétti
sínum. Hún er ekki undirorpin
sífelldum breytingum nýrra stað-
reynda; þess vegna er sá grunnur,
sem fæst með trúnni, traustur og
sannur. Öllum trúarbrögðum er
það sameiginlegt að veita hugg-
un í baráttu þessa lífs, gera
mönnunum kleift að horfast í
augu við dauðann og vera sið-
ferðilega leiðbeinandi, en trúna
á kraftaverkið hefur aðeins
kristin trú, og á kraftaverki þurf-
um við svo sannarlega að halda,
ef mannkynið á að komast á
miskunnsaman hátt út úr þeirri
dauðagildru, sem það er í. Það er
ekki ætlun mín að hefja kristin-
dóm yfir önnur trúarbrögð heims-
ins, þó það megi ef til vill merkja
á því, sem kemur hér á eftir, en
til þess liggja allt aðrar ástæður.
Ég er aðeins að benda á þá skoð-
un mína, að trúin sé það afl, sem
bjargað geti lífinu frá dauða og
leitt okkur áfram til betra lífs.
Hér skiptir ekki máli, hvort trú-
arbrögðin eru kristindómur,
búddadómur, íslam, taóismi,
hindúasiður eða eitthvað annað.
Gildi trúarbragðanna er það
sama fyrir manninn, hver svo
sem þau eru.
Kirkjan
Hér á íslandi er starfandi þjóð-
kirkja á evangelísk-lútherskum
grundvelli. Þetta þjóðkirkjufyrir-
komulag ihefur orðið fyrir mikilli
gagnrýni, sérstaklega frá okkur
sem tilheyrum ungu kynslóðinni.
í þessari gagnrýni hefur verið
vitnað í stjórnarskrána og bent á
yfirlýsingu hennar þess efn;s, að
í landinu skuli ríkja trúfrelsi, en
með þjóðkirkjunni sé einum trú-
arbrögðum gert hærra undir
höfði en öðrum. Þetta er alveg
rétt. Gallinn er aðeins sá, að of
marg:r okkar telja þjóðkirkjuna
eiga sök á, hversu kirkjan standi
fjarri þjóðinni, eins og raun ber
vitni um. Þeir álíta þjóðk:rkjuna
hefta eðlilega aðlögun kirkjunn-
ar að breyttum þjóðfélagsháttum.
Aðrir hafa misst trúna á kristin-
dóminn og vilja fá tækifæri til
að kynnast öðrum trúarbrögðum,
en þjóðkirkjan stendur því fyrir
þrifum. Ég er aftur á móti þeirr-
ar skoðunar, að ekki skipti svo
miklu máli, hvort hér sé þjóð-
kirkja eða ekki. Það má deila um
tilverurétt þjóðkirkjunnar, þegar
rædd eru jafn auvirðileg mál og
hvort hún boði sanna og rétta
trú, en ekki þegar rætt er um að
auka gildi trúarinnar fyrir þjóð-
ina og að notfæra trúarþörf
mannsins til þess að vera leiðar-
afl, sem er miklu mikilvægast.
Þegar ég nefni að kirkjan eigi
að aðlagast breyttum þjóðfélags-
háttum, á ég ekki við, að hún
lepji allt upp eftir ríkjandi
stjórnarfyrirkomulagi og básúni
út eða styðji á annan hátt
óbreytta þjóðfélagsskipan. Ástæð-
urnar fyrir því er ég búinn að
nefna. Það, sem ég á við með að-
lögun, er að kirkjan breyti messu-
gerðum sínum í samræmi við
kröfur nútímans. Ýmsir prestar
sýna í þessu máli töluverða við-
leitni. Margir hverjir nota stól-
ræður sínar til þess að tala um
verkföll og hungur, geimferðir og
stríð o. s. frv., sem efst er á baugi
hér heima og erlendis. Þetta er
ekki nóg, eða réttara sagt: þetta
er ekki rétta leiðin og alls ekki
hlutverk kirkjunnar. Það er ann-
að og meira. Það er að vísu
göfugt að prédika t. d. um hjálp
handa sveltandi börnum í Bíafra
og stuðla að því, að friðarsátt-
málar séu gerðir o. s. frv. Það er
einnig ákaflega erfitt að gagn-
rýna þessar aðgerðir, en ef við
hugsuðum dæmið eilítið öðruvísi,
þá gætum við ef til vill komizt að
annarri niðurstöðu. Lítur það
ekki hálf-asnalega út, ef maður
nokkur sér skemmt epli efst ofan
á eplahrúgu og tekur það burt
t;l að bjarga afganginum frá því
að skemmast, og verður síðan
svo hreykinn af góðverki sínu og
útsjónarsemi, að hann athugar
21