Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 27

Poppiö og unga fólkiö
Jóhann G. Jóhannsson:
Við lifum í heimi efnishyggj-
unnar, fangar eigin múrblokka í
sellum íbúðarhólfa, smækkaðir
að manngildi til að falla inn í
skúffulíf þjóðfélagsins. Við lifum
í heimi misskiptra lífsgæða þar
sem stór hluti mannkynsins býr
við þröngan kost, sveltur heilu
eða hálfu hungri, meðan lítill
hluti fleytir rjómann. Græðgi,
misrétti, tortryggni og ofbeldi,
hugtök sem við þekkjum vel,
undirrót sífelldra árekstra milli
einstaklinga og þjóða, árekstra
er gætu á augnabliki breytt heim-
inum í logandi víti með gífurlegri
þróun á sviði vísinda og tækni.
Það er ekki nema eðlilegt að sú
kynslóð sem nú vex upp í skugga
þessara ógna freistist til að
álykta að eitthvað meira en lítið
sé athugavert við það umhverfi
er mannkynið hefur skapað sér,
umhverfi sem einkennist af vax-
andi hraða og ópersónuleika, um-
hverfi sem fyllir manninn eirðar-
leysi, einmanakennd, tilgangs-
leysi, ásamt vaxandi streitu, er
ógnar geðheilsu hans. Orð Mar-
ats eru tímabær: „Gegn þögn
náttúrunnar beiti ég framkvæmd
......ég stend ekki hjá ósnort-
inn, ég gríp inn í og segi, þetta
og þetta er rangt. Það sem
skiptir meginmáli er að draga
sjálfan sig upp á eigin hári, snúa
sinni eigin ranghverfu út og
horfa á heiminn ferskum aug-
um.“ Siðmenntunarbreyting
mannkynsins hefur einungis
náðst með lærdómi og breyttum
aðstæðum, en líffræðilega stend-
ur það á sama stigi og fyrir
milljónum ára. Eina von þess nú
er að sameinast í leit að leið
úr þeim ógöngum er það hefur
komið sér í af sjálfsdáðum.
Rætur poppsins, í hvaða list-
grein sem það birtist, liggja í hin-
um róttæku þjóðfélagslegu um-
brotum er nú eiga sér stað víðs-
vegar og beinast einkum að þeim
hluta eldri kynslóðarinnar er fer
með völdin og með þröngsýni
sinni stendur í vegi fyrir endur-
bótum. Þetta kemur einkar vel
fram í hinu sýkta þjóðfélagi
Bandaríkjanna með hinu þjóð-
félagslega hópfyrirbæri er kall-
ast Hippar, hópur ungs fólks er
gerir tilraun til að yfirgefa hið
úrelta þjóðfélag til sköpunar nýs,
er samræmist betur kröfum þess.
Hipparnir sýna með tilraunum
sínum, á róttækan hátt, hug
þeirrar æsku er meðtekur ekki
lengur hugsunarlaust gamlar
kreddur og úrelt siðalögmál lið-
inna kynslóða. Hinn sanni Hippi
berst fyrir friði, frelsi, jafnrétti
og bræðralagi, hugtökum sem við
þekkjum öll, en sem því miður
hefur reynzt erfitt að gera að
veruleika í okkar hrjáða heimi.
Hipparnir vilja snúa til fábrotins
lífernis í nánari tengslum við
náttúruna, lífernis er einkennist
ekki af kapphlaupi eftir verald-
legum gæðum, lífi sem markist
ekki af vinnu frá 9—5, þar sem
einstaklingurinn hverfur í skugga
ópersónuleikans; þeir vilja ekki
verða hluti þeirra draumlausu
milljóna er framleiddar eru til
öruggra embætta og leiðinda
stofuhjónabanda. Þeir krefjast
aukins frelsis á sviði kynlífs. Þeir
reykja hassís og maríhjúana sem
þeir telja til yndisauka. Einn af
forystumönnum Hippanna, Tom
Haydn, 28 ára rithöfundur, hefur
skrifað: „Það sem við lífsnauð-
synlega þurfum er einhver með
víðsýni og skarpskyggni sem sér
þjóðfélagið og hindranir þess,
maður er lætur ekki stundar-
ágóða trufla dómgreind sína, en
dregur þess í stað öllum til sýnis
hæstu drauma mannlegrar
hæfni.“ Bob Dylan, einn af boð-
berum hugsjóna Hippanna, hefur
ort:
„Þó hinir ríkjandi
semji lög
fyrir þá vitru og hina heimsku,
þá hef ég engin til að lifa eftir.“
Grískur tónfræðingur skipti
allri tónlist í þrjá meginflokka:
andlega tónlist, veraldlega tón-
list og erótíska tónlist.
Hin andlega tónlist þróast út
frá sálmalaginu, en nær hápunkti
með tilkomu óratóríunnar.
Veraldleg tónlist þróast út frá
veraldlegu sönglagi, nær há-
punkti með tilkomu sinfóníunnar.
Hin erótíska tónlist getur af
sér dansmúsíkina og mundi popp-
músíkin þá í heild skrifast undir
þann flokk.
Mörkin milli þessara flokka eru
oft óljós, og er þá greint í þá
eftir anda og formi lagsins.
Öll erótísk dansmúsík gegnir
þeim megintilgangi að hjálpa
kynjunum í leit þeirra að kyn-
ferðislegri útrás til að ná saman
fyrir milligöngu dansins. Hverri
kynslóð fylgja breyttir siðir,
venjur, tízka, skoðanir, jafnvel
gjörbreytt lífsviðhorf, ásamt
breyttri tónlist, sem sýnir aðeins
þörf hins vaxandi einstaklings á
að undirstrika rétt sinn gagnvart
þeim eldri til að lifa, leita, velja
og hafna sem ábyrgur einstakl-
ingur. Það sýnir einnig hina ó-
stöðvandi félagslegu framsókn
mannkynsins í heild, þar sem
það gefur hinum sterku hvötum
sínum á sviði uppfinninga og
könnunar lausan tauminn.
Frá því haustið 1963, er Bítl-
arnir koma fram með breytta
tegund popp-tónlistar ásamt öllu
tilheyrandi, hefur hún þróazt
með ógnarhraða allt fram til
dagsins í dag. Tónlist þeirra ein-
kenndist af þungum stöðugum
rítma ásamt einfaldri laglínu
sunginni af tilfinningu, en text-
inn fjallaði oftast um ástina.
Þessi tónlist ásamt annarri popp-
tónlist nútímans hefur orðið fyrir
áhrifum frá blues, rock-and-roll,
country western ásamt indversku
raga. Af þeirri tónlist, er Bítlarn-
ir ásamt öðrum lögðu til grund-
vallar, hafa þróazt ótal ólíkar
músíkstefnur sem hver um sig
þjónar mismunandi tilgangi, en
þessi þróun er ekki sízt að þakka
góðum jazz-músíköntum er komu
fljótlega auga á möguleikana er
þetta nýja form hefur upp á að
bjóða.
Segja má að popp-músíkin
skiptist í tvær meginstefnur til
alvarlegrar tjáningar, þar sem
textinn annars vegar skiptir meg-
inmáli, en hins vegar hljóðfæra-
leikurinn, sem byggist þá mest
á „improvísasjónum". Þegar þess-
ar stefnur sameinast í flutningi,
þá er tónlistin að mínu áliti rík-
ust að gæðum.
Bandaríski þjóðlagasöngvarinn
Bob Dylan er dæmigerður fyrir
þann er lætur sig textann, sem
hann flytur í umgjörð einfaldra
laga í þjóðlagastíl, mestu varða.
Brezka hljómsveitin The Cream,
sem skipuð var (hljómsveitin
leystrst upp á síðastliðnu sumri)
þrem einstaklingum, þeim Eric
Claptom gítar, Jack Bruce bassi
og Ginger Baker trommur, en
þessir þrír eru almennt álitnir
fremstir hljóðfæraleikara innan
poppsins hver á sínu sviði, hún
er dæmigerð fyrir þá er hentar
bezt að tjá sig með hljóðfæraleik.
Sem dæmi um þá, er sameina
þessar tvær stefnur með mjög
góðum árangri, ber að mínum
dómi fyrst að nefna The Mothers
of Invention með Frank Zappa
í fararbroddi. Þeir hafa skapað
þá furðulegustu tónlist sem ég
hef nokkurn tíma heyrt. Þessi
hljómsveit leystist upp fyrir
skömmu og gaf forsprakkinn þá
skýringu að þeir næðu ekki leng-
ur til fjöldans vegna þess að þeir
væru músíklega þrem til fjórum
árum á undan sinni samtíð. Undir
þessa stefnu flokkast einnig
hljómsveTir eins og The Beatles,
Rolling Stones, Jimmy Hendrix,
Jefferson Aeroplane, Grateful
Death svo eitthvað sé nefnt.
Hipparnir koma fram með sína
eigin tegund popp-tónlistar árið
1966. Sú tónlist var sköpuð af
folk-popp-jazz-blues-músíköntum,
er safnazt höfðu saman yfir pípu
af hassís til að skiptast á skoð-
unum og gera tilraunir með þá
músík sem bítlarnir, ásamt Rol-
ling Stones og öðrum rock-hljóm-
sveitum, höfðu lagt til grundvall-
ar. Útkoman varð ein sú hávaða-
samasta músík sem mannleg eyru
hafa nokkru sinni reynt. Þessi
músík kallast folk-rock eða San
Francisco-rock og western-rock.
Hún er flutt við mikla ljósadýrð,
og eru áheyrendur oftast undir
annarlegum áhrifum. Þessi tón-
list hefur haft töluverð áhrif á
aðrar greinar popp-tónlistarinnar.
Sú tegund popp-tóniistar sem
við könnumst einna helzt við hér
á landi er jafnframt að mínu
áliti sú sízta. Það er hið svokall-
aða „commercial-pop“, einkum
ætlað fólki á táninga-aldrinum,
yfirleitt innihaldslítill söluvarn-
ingur. Meginorsakir þessarar þró-
unar tel ég einkum liggja í þessu:
1. Léleg frammistaða útvarps,
blaða og hljómsveita í kynningu
poppsins. Ég vil þó geta þess, að
á síðastliðnu sumri sýndu nokkr-
ar hljómsveitir merki um já-
kvæða þróun.
2. Þekkjum ekki nógu vel þær
þjóðfélagslegu aðstæður sem
poppið er sprottið upp úr, og
vitum þar af leiðandi ekki hvað
er að gerast meðal hinnar upp-
vaxandi popp-kynslóðar úti í
heimi.
3. Skiljum mál popp-tónlistar-
innar, enskuna, ekki nema að
takmörkuðu leyti, og fer því boð-
skapurinn sem hún hefur að
flytja fyrir ofan garð og neðan
hjá flestum.
4. í popp-málum okkar ráða
gróðasjónarmið og hégómagirnd
mestu, auk þess sem hljómsveitir
hér búa við mjög léleg upptöku-
skilyrði ásamt litlum markaði,
sem gerir ákveðnar og þröngsýn-
ar kröfur, er hindrar flestar til-
raunir til jákvæðrar sköpunar.
Vinsældir poppsins hérlendis,
ásamt þeirri jákvæðu þróun er
nokkrar hljómsveitir hafa sýnt og
almenningur brugðizt frekar vel
við, sýna að möguleiki á sköpun
íslenzks popps, sem hefur eitt-
hvert raunverulegt menningar-
legt gildi, er fyrir hendi. Okkar
vaxandi kynslóð á við hliðstæð
vandamál að etja og popp-kyn-
slóðin úti í heimi. Við þurfum
aðeins að gera okkur grein fyrir
því að poppið er ekki einungis
innihaldslítill skemmtiiðnaður,
heldur nýtt form hentugt til æðri
tjáningar, sem ýmsir einstakling-
ar hafa notfært sér til að flytja
mannkyninu tímabæran boðskap.
Jóhann G. Jóhannsson.
23