Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 38

Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 38
skoðanir manna vera nokkuð skiptar. Einkum nú meðan flokk- urinn er í stjórnarsamvinnu við Alþýðuflokkinn. Framsóknar- flokkurinn sýnist frekar snúast á sveif með einmenningskjör- dæmum. Á hitt er verðugra að líta, að ýmis stjórnmálasamtök ungra manna hafa lýst sig fylgjandi ein- menningskjördæmum og sum haf- ið ötula baráttu á þeim vettvangi. Það er auðsætt, að neisti fram- fara og nýs hugsunarháttar Ieyn- ist í röðum hinna yngri. Þeirra er að ýta úr vör og koma heilu í höfn. Þetta er ekki hugsjónabarátta. Þetta er spurning um form, sem treystir stoðir lýðræðisins. Mál- efnið er engu að síður mikilvægt og verðugt viðfangs. Það er ungra manna að láta sverfa til stálsins. Þorsteinn Pálsson. Þorgeir Þorgeirsson: RÍKISÚTVARPIÐ — SJÓNVARP Tveir átakanlega snyrtilegir náungar dvöldu um stund á sjónvarpsskerminum — annar með vandlega sminkaða búkonuvörtu á vinstri kinn. Mikið ræddu þeir settlega. Mikið brostu þeir ijúflega. Mikið sögðu þeir fallega frá vandamálum bákmenntanna gagnrýninnar og skáldsins sem gaf aldraðri konu — fátækri — kolapokann sinn til þess ekki að skitna af kolaburði til þess við eignumst snyrtileg skáld. Jafnvel krafan um réttindi skálda til hugfóstureyðinga andlegrar sjálfsfróunar og meinlausra örvœntingarópa kom frá þeim í neytendapakkningu vafin í sölumannsbros. 3/2 — 1970 Þröstur Ólafsson: Eg er einn af þeim.... Ræða flutt á fullveldisfagnaði stúdenta í Kaupmannahöfn 1. desember 1969. Nú á dögum eru orð ekki hvatning til athafna, heldur skálkaskjól aðgerðaleysis. Orð eru enginn raunveruleiki í sjálfum sér, en geta orðið það, séu þau sett í samband við dag- legt líf. Hið daglega líf er hins vegar allmismunandi eftir því, hvar við stöndum í þjóðfélagsstigan- um. Smælingjum og lítilmögnum þjóðfélagsins er daglegt líf öðru- vísi >en eignamönnum og atvinnu- rekendum. Því eru sjónarmiðin mismunandi, að forsendurnar eru ólíkar. Svo er það hitt, að orð eru vandmeðfarin. Hvort okkur tekst að útskýra eða lýsa dag- legu lífi, er því háð, að val hug- ta'ka þeirra, sem vinna á með, sé í samræmi við verkefnið. Einn stærsti vankantur á grein- ingu nútímavandamála er skort- ur á hugtökum — ótvíræðum hugtökum — því hugtök verða að geta útskýrt, þau eiga að auð- velda okkur að ganga í skrokk á viðfangsefninu, en mega ekki breiða yfir og villa manni sýn. Einkar skýrt dæmi um hið síðara er hin pólitíska orðabók nútím- ans, en ég ætla ekki hér að fara nánar út í það. Með þetta í huga ætla ég í kvöld, í fyrsta lagi að tala um mig sem hluta þeirrar æsku, sem sett hefur sér það tak- mark að yfirvinna annarra fortíð í eigin lífi. f annan stað ræði ég um ykk- ur, en stundum okkur, sem hluta af íslenzkri þjóð á seinni hluta 20. aldar. f þriðja lagi ræði ég um ís- lenzkt þjóðfélag sem hluta hins vestræna heims, en ísland stend- ur nú á tímamótum. Að iokum vil ég minnast á hitt, það sem gera þarf, það sem gera mætti, það sem enginn veit hvað er. Á þessari leið munum við hitta ýmsa gamla kunningja, lífið, blekkingar þess og viðkvæmar vonir, eymd efnahagslífsins, for- gengileik frelsisins, hrun krón- unnar, vitundarleysi fjöldans, doða stúdentanna, magnleysi stjórnmálaflokkanna, aðgerða- leysi allra og tilgangsleysi þess- arar umræðu. AUt er á sínum kórrétta, vanabundna stað, innan þeirrar umgjarðar sem hagkerfið, þessi dýrgripur hleypidóma og forréttinda, hefur sett allri mann- legri viðleitni. Ég mun gera mér far um að forðast að hugsa í hring, því hann hefur þá eigin- leika að hafa hvorki upphaf né endi, heldur stefna að takmarki sem myndast við sérhverja nýja setningu. Ég er einn af þeim, sem notið hafa fræðslu, er ekki hefur þann tilgang að þroska og mennta, heldur gerir nemendur að stofn- unum til undirbúnings hugsunar- sljóu og óvirku lífi, að blindum játendum ríkjandi þjóðskipulags. Vissulega er þetta engin nýlunda, en það er nýtt að okkur sé þetta ljóst. Ég er einn af þeim, sem lifðu í tvískiptum, heilsteyptum heimi; öðrum megin sá góði, hinum megin sá illi. í þeim góða ríkti eilífðarsól 'hins endanlega frels- is, í hinum svartamyrkur óhjá- kvæmilegrar ánauðar og eymdar. Þá var auðvelt að vera til. Taum- laus sjálfsánægja vitundarinnar vaggaði sér blundandi á lognvær- um bárum trúgirninnar. Sjálf- viljug varð skynsemin að trú, sem krafðist hvorki spurninga né út- skýringa. Hinn siðferðilegi grundvöllur þjóðfélagsins var hafinn yfir allan efa, sem og eig- in tilvera. Þá var mannlegra að skjátlast en efast. Ég er einn af þeim, sem þoldu ekki lengur við að lesa í dag- blöðunum frásagnir um múg- morð í Víetnam, á meðan prófess- orar mínir lofuðu yfirburði vest- rænnar siðmenningar og afrek einkaframtaksins. Háskólarnir þögðu um þennan ójafna og ótta- lega hildarleik. Þeir þögðu yfir- leitt um öll brennandi vandamál líðandi stundar og sviku okkur um vitneskju þess sem er. Ég er einn af þeim, sem varð á sú goðgá að lesa fréttir, og varð þá smám saman Ijóst, að forustu- land góða heimsins reyndi að hneppa í dróma frelsisbaráttu fá- tækrar, langkúgaðrar bændaþjóð- ar. Fullyrt var að verið væri að verja frelsið sem slíkt í Víetnam — jafnvel frelsi íslendinga. Þar með var stríð þetta orðið alþjóð- legt, var orðið mitt og ykkar stríð, og enginn komst undan þeirri kvöð að taka afstöðu til þess. Frelsis-ídeólógía sú, sem ég hafði trúað á, brást. Það kom í ljós, að frelsið sjálft var hug- myndafræði notuð til framdrátt- ar hagkerfi kapítalismans. Ég er einn af þeim sem týndu góða heiminum í Víetnam. Hafði fyrst tvo vonda, en síðan hvorki góðan né vondan, heldur ríkan og fátækan, gerandi og þolandi, takandi og látandi. Síðan klofn- aði ríki beimurinn í tvennt, þann kapítalíska, sem drottnar í krafti peninga, og þann sósíalíska, sem ríkir í krafti misskilinnar hug- myndafræði og vopnafræði. Það var að verða mannlegra að efast en skjátlast. Ég er einn af þeim, sem allt í einu svifu í lofttómu rúmi, sem áttu engin mórölsk verðmæti lengur, sem höfðu verið rændir trúnni á það sem er og voninni á það sem verður. Eina vonarglæt- an var blygðunin, sem greip um sig, en hún er byltingarkennt hugarástand — tilfinning bráðr- ar breytingar sem hertekur allan líkamann. Bylting — þetta ofnotaða orð — er ekki aðeins pólitískt hug- tak, heldur spannar það alla mannlega viðleitni fyrir betra og fegurra lífi. Pólitík ætti ekki að vera annað en ástríðufull bar- átta fyrir því að gera mannfólk- inu skiljanlegt, að allt er iháð af- stöðu þess, að það er undir því sjálfu komlð, hvort það staðnarog verður undir eða sækir fram og sigrar. Við,sem enn teljumst ung, erum að byrja að skilja þetta og notum í stað orðsins örlög af- leiðingar gerða mannanna. Útskýring og rök eru okkur kærari en fullyrðing og fordóm- ar. Okkur leiðist sjálfumglatt gort um hve stórkostlegar fram- farir hafi orðið á Íslandi. Það er okkur daglegur veruleiki að búa í mannabústað og kveikja á rofa, og við lítum ekki á það sem af- rek, heldur sem sjálfsagðan hlut. Við krefjumst svigrúms til að skapa þann heim, sem við viljum lifa í, heim sem er betri en sá gamli, réttlátari og frjálsari. En okkur er einnig ljóst, að aðeins ef sannfæring okkar og hugsjón- ir eru þungaðar hrifni og eld- móði, mun okkur takast að gera betur en forfeður okkar. Við vilj- um ekki tilbúna hluti eða gjafir, heldur viljum fá að eiga ósk og framkvæma hana, fá að lifa eftir eigin geðþótta. Heimur borgaralegra gæða og efnahagslegs gildismats er okkur fjarri. Manneskjan sjálf er við- miðun allra hluta, en ekki það sem hún á. Menn verða eflaust voldugri, en hvorki forvitnilegri né meiri þótt þeir fylli umhverfi sitt efnahagslegum skurðgoðum. Við viljum lifa og vera frjáls, en að lifa er ekki eitthvað sem ég uppgötva, heldur það sem ég geri 34
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.