Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 53

helzt í hendur við sívaxandi neyzlu á mann.
í kapphlaupinu um aukna þjóðarframleiðslu
hefur náttúrunni verið ofboðið, og nú eru
afleiðingarnar teknar að segja óþyrmilega
til sín. Loft, láð og lögur hafa verið eitruð
með úrgangsefnum frá iðnaði og landbún-
aði, sem reknir hafa verið samkvæmt
skammsýnum gróðasjónarmiðum. Eiturefna
er tekið að gæta í háskalegum mæli í loft-
inu sem menn anda að sér, fæðunni sem
þeir neyta og vatninu sem þeir bergja. Út-
rýming vofir yfir dýrategundum, jarðvegi
hefur verið ofboðið, svo hætta er á að stór
flæmi breytist í eyðimerkur. Breytingar á
efnasamsetningu loftsins geta haft ófyrir-
sjáanleg áhrif á veðurfar og öll lífsskilyrði.
Svona mætti telja lengi enn, en þessi
dæmi ættu að nægja til að sýna fram á, að
mannkynið allt er í háska og vanda statt,
og hvert sem litið er á byggðu bóli finnast
engir valdhafar sem sýnt geta að þeir séu
vaxnir verkefnunum sem við blasa. Margir
hverjir hafa þeir meira að segja sýnt, að
þeir gera sér enga eða mjög takmarkaða
grein fyrir hvert stefnir, þeir eru mótaðir
af liðnum tíma og lifa í honum, og kjós-
endur eða drottnunarhópar sem svipað er
ástatt um halda þeim við völd.
Þarna er komin undirrótin að klofningi
og átökum ungu kynslóðarinnar annars veg-
ar og valdhafanna hins vegar, sem svo
mjög hefur sett svip á atburðarás síðustu
ára víða um heim. Upprennandi kynslóð
lifir í allt öðru andlegu umhverfi en hin
eldri. Forsendurnar fyrir ýmsum ríkustu
þáttunum í lífsviðhorfi æskunnar voru ekki
til, þegar þeir sem nú sitja í valdastöðum
fengu vitsmunamótun og tóku út tilfinninga-
þroska. Mikill hluti unga fólksins, og ekki
sízt það sem mestum hæfileikum er gætt,
hefur tileinkað sér lífsgildi sem í veiga-
miklum atriðum eru frábrugðin eða í beinni
andstöðu við ríkjandi hætti meðal drottn-
andi hópa eldri kynslóðarinnar. Einu gildir
hvort menn vilja telja æskulýðshreyfing-
una, sem nú berst um löndin í mismunandi
myndum, í innsta eðli sínu pólitíska eða
trúarlega, um það verður ekki lengur villzt,
að nýr lífsstíll, sem tekur til allra sviða
mannlegrar breytni og tjáningar, er að
ryðja sér til rúms.
Fyrst í stað hugguðu þeir, sem töldu sig
reynda og ráðsetta og gazt illa að tiltækjum
unga fólksins, sig við að þarna væri um
að ræða tízkufyrirbæri, loftbólu sem myndi
hjaðna jafn skjótt og hún blést út. Vald-
hafar reyndu ýmis ráð til að hemja unga
fólkið. Sumsstaðar var það beitt ofbeldi, á
öðrum stöðum þótti vænlegra að reyna að
beina því með lempni á þær brautir sem
heppilegastar þóttu fyrir ríkjandi valdakerfi.
Hvorugt hefur dugað. Þrátt fyrir allar
tamningatilraunir þróast uppreisn æskunn-
ar í flestum tæknivæddum þjóðfélögum í
meginatriðum eftir sínum eigin lögmálum,
oft ólíkum þeim sem kunn eru úr sögu fyrri
fjöldahreyfinga. Öllum má nú vera orðið
ljóst, að hún á sér djúpar rætur í ríkjandi
ástandi, og meðan það er í meginatriðum
óbreytt er hún líkleg til að magnast frekar
en þverra.
í löndum heimsins koma hinir mann-
mörgu árgangar áranna eftir heimsstyrjöld-
ina síðari nú til skjalanna hver af öðrum.
Jafnvel í hinum ríkustu þjóðfélögum hafa
ríkisstjórnir vanrækt að gera ráðstafanir til
að veita þeim viðtöku í samfélag fullveðja
fólks. í velferðarríkjum í öllum álfum
þroskast ungt fólk nú langtum fyrr en kyn-
slóðirnar á undan. Stofnanirnar, sem börn
heims í látlausri byltingu hitta fyrir, eru
sniðnar fyrir tíma þegar kyrrstaða ríkti
móts við það sem nú er. Yfirfullar mennta-
stofnanir veita fræðslu, sem öllum sem
fylgjast af opnum huga með framvindu
mála í heiminum hlýtur að virðast að veru-
legu leyti úrelt. Húsnæðisskortur þjakar að
heita má alla heimsbyggðina. Þróun tækni
og vísinda geysist áfram, en samfélagsþróun-
in haltrar langt á eftir. Hvort sem ríkir sam-
eign eða einkaeign á framleiðslutækjum,
blasir við að rótgrónir hagsmunir eigna-
manna eða valdahópa eru látnir tefja,
hindra eða aflaga umbætur til að ráða bót
á augljósum ágöllum og vitræn viðbrögð
við aðsteðjandi vanda og brýnum úrlausn-
arefnum. Tvö voldugustu ríki heims, Banda-
ríkin og Sovétríkin, gera bæði tilkall til að
vera forusturíki og kjörin til að veita mann-
kyninu leiðsögn á vegferð þess næsta spöl-
inn á þróunarbrautinni, en bæði hafa þau
samtimis gerzt ber að gamaldags heimsveld-
isstefnu og yfirgangi við smærri þjóðir,
annað í Asíu og hitt í Evrópu. Annað þess-
ara stórvelda er sundurtætt af kynþátta-
misrétti, í hinu er hatröm skoðanakúgun
æðsta boðorð valdhafanna og þeir svo skyni
skroppnir að hafa slitið vinfengi við eina
nágrannaríkið sem reynzt getur landi
þeirra háskalegt og anað út í illdeilur við
það.
Hinir litlausu, tilþrifalitlu og hugmynda-
snauðu forustumenn stórveldanna tveggja,
Nixon í Washington og Bresnéff í Moskvu,
eru dæmigerðir fulltrúar alls þess hjá eldri
kynslóðinni sem unga fólkið hafnar. Hún
sér í þeim slóttuga valdabraskara og ekkert
annað, menn gersneydda þeim frumleik og
áræði sem þarf til að takast á við vanda-
mál sem nú blasa við og eru víðtækari og
rista dýpra en nokkur önnur sem mannkyn-
inu hafa mætt.
Algengasta ákúran sem uppreisnargjarnt
æskufólk í öllum álfum fær að heyra, er að
það viti ekki hvað það vilji, það beri fram
mótmæli og kröfur, en leggi ekki fram sam-
fellda stefnuskrá um hvað tekið skuli til
bragðs í hvívetna. Þessi gagnrýni á uppreisn
æskunnar er vita áhrifalaus á þá sem hún
beinist gegn, af því að þeir sem flíka henni
sýna með því að þeir hafa ekki hugmynd
um hver er undirrót og aflgjafi hreyfingar-
innar sem þeir eru að átelja. Eðli uppreisn-
arsveita æskunnar er e:nmitt að þær hafna
öllum tilbúnum kerfum og frambúðarskipu-
lagi. Unga fólkið er öðru fremur mótað af
því, að umhverfið hefur innrætt því í upp-
vextinum að örar og byltingarkenndar
breytingar eru höfuðeinkenni heims nútím-
ans og verða það um fyrirsjáanlega framtíð.
Sérhverja hefð, sérhverja venju verður að
endurmeta, áður en nokkuð verður vitað um
hvort hún hafi frambúðargildi.
Árekstrar stúdenta og valdhafa í ýmsum
löndum hafa orðið jafn harðir og þrálátir og
raun ber vitni, vegna þess að upprennandi
menntamannastétt og þeir sem með völdin
fara l:fa í gerólíkum hugmyndaheimum.
Þeir sem nú eru komnir yfir miðjan aldur
hlutu í veganesti á lífsleiðinni fræðslu, sem
miðað við núverandi þekkingarstig og kröf-
ur líðandi stundar er að miklu leyti annað
hvort ófullnægjandi eða beinlínisröng og því
háskalega villandi. Flestum löndum heims
Stúdentamótmœli í Vestur-Berlín.
Dr. Spock oy samherjar hans vestan liajs mótmœla
ojbeldi Rússa í Tékkóslóvakíu og hernaði Banda-
rikjamanna í Víetnam.
49