Samvinnan - 01.02.1970, Síða 33

lega kapphlaupi um lífsgæðin og
valdið. t>ó hefur þessara hrær-
inga gætt ótrúlega lítið hérlendis,
hver sem orsökin er.
Þetta unga fólk spyr ekki að-
eins spurninga, það mótmælir,
vill bylta og breyta. Þetta unga
fólk er betur menntað, þekking
þess á þjóðfélagsmálum meiri og
sjóndeildarhringur þess víðari en
foreldra þess. Það finnur, að til-
gangurinn með menntun þess var
ekki að gera það að menntuðum,
frjálsum og hugsandi þjóðfélags-
þegnum, heldur að þörfum þjón-
um neyzluþjóðfélagsins.
Þetta unga fólk ræðst gegn
hinu drottnandi skrifstofuvaldi
jafnt svonefndra lýðræðislanda
sem þjóðfélaga er búa við annað
þjóðskipulag, og dæmin eru alls-
staðar.
Bandaríkjamenn beita full-
komnustu stríðsvélum gegn fá-
tækri bændaþjóð í nafni lýðræðls
og friðar. Bandalög eins og Atl-
antshafsbandalagið eru stofnuð
til verndar frelsi og lýðræði, en
halda hlífiskildi yfir harðstjórum
og kúgurum. Bretarselja Nígeríu-
mönnum vopn t’l að murka lífið
úr sveltandi Bíafrabúum, og
þetta er gert vegna viðskipta-
hagsmuna. Rússar fótumtroða
frelsi Tékkóslóvakíu í nafni sósí-
alismans og einingar kommún-
istaríkja. Vagga lýðræðisins,
Grikkland, er forsmáð af valda-
ræmngjum.
Allt gerist þetta eða er látið af-
skiptalaust vegna hagsmuna við-
skiptaþjóðfélagsins, og hugtök
eins og frelsi og lýðræði eru
óspart notuð til að grímuklæða
raunveruleikann. Er allri áróðurs-
tækni nútímans þar óvægilega
beitt til aðstoðar. Þar koma að
góðum notum útvarp og einkum
sjónvarp. Áhrif þessara fjölmiðla
á skoðanir fólks eru ótrúleg, enda
ásókn áhrifaafla þjóðfélagsins
mikil í að nota sér yfirburði
þeirra sér til framdráttar.
Hvernig er þá frelsi og lýðræði
borgið á íslandi í dag og hver
verður þróunin næsta áratug?
Hér hefur verið brugðið upp
mynd af furðuheimi tækni og
vísinda og hans glæstu fyrirheit-
um. Hvernig afsprengi hans, efn-
ishyggjan. hefur gert hamingju-
leitina að innihaldslausu kapp-
hlaupi eftir fölskum gæðum, og
hvernig nokkur hópur ungs fólks
hefur snú’’zt gegn þróuninni, en
uppskorið hrakyrði og verið
nefnt múgæsendur og óvinir
þjóðfélagsins.
Enginn efi er á því, að lýð-
ræðisvitund íslenzku þjóðarinnar
hefur hrakað og á eftir að hraka
me;r að óbreyttu ástandi. Menn-
ing okkar er í hættu og á þegar
mjög í vök að verjast gegn ofur-
valdi áhrifa frá enskumælandi
löndum, og þá fyrst og fremst
Bandaríkjunum. Sjálfstæði okkar
er hætta búin af sömu orsökum.
Um leiðir til að snúast gegn
vandanum verður naumast rætt
án þess að gera sér grein fyrir
þætti Bandaríkjanna í íslenzku
þjóðfélagi.
Herseta Bandaríkjamanna í síð-
ustu heimsstyrjöld gerði fslend-
inga að peningahyggjumönnum.
Amerískir lífshættir héldu inn-
reið sína, og verðbólgan, sem
kom í kjölfar hersetunnar, svipti
íslendinga trú á gjaldmiðil sinn.
Með herverndarsamningnum
við Bandaríkjamenn 1951 og
óslitinni dvöl bandarísks herliðs
hér síðan hafa áðurnefnd áhrif
vaxið stórlega. Alvarlegast er þó,
að herstöð Bandaríkjamanna hef-
ur klofið þjóðarmetnað fslend-
inga og leitt til sundrungar um
markmið.
Hinn gífurlegi, gæðamatslausi
innflutningur hugmynda og dæg-
urefnis hefur t. d. ruglað svo
dómgreind þjóðarinnar og metn-
að, að stór hópur hefur gerzt
ákafur í stuðningi v;ð sjónvarps-
stöð, er flytur skemmtiefni handa
afskekktum amerískum hermönn-
um.
í íslenzka sjónvarpinu er sýnt
geysimikið efni í formi frétta og
skemmtiþátta, er einungis lýsa
bandarísku þjóðlífi og banda-
rískum skoðunum. Af kvikmynd-
um, sem íslenzku kvikmyndahús-
in sýndu á sl. ári, voru um 80%
bandarískar. Þá eru viðhorf
Bandaríkjamanna til utanríkis-
mála kynnt vandlega í þætti í
útvarpinu, sem fjalla á um utan-
rík'smál. Mjög stór hluti af
þýddu efni í blöðum og tímarit-
um er bandarískur að uppruna.
Alls staðar í þjóðlífinu gægist
hin vesturheimska lífsstefna
fram.
Þetta er hinni fámennu ís-
lenzku þjóð því hættulegra sem
saman fara hjá Bandaríkjamönn-
um eigin hernaðarhagsmunir hér-
lendis og sú lífsstefna þeirra, að
þeirra lífshættir séu öllum öðrum
þjóðum til fyrirmyndar.
Því verður sleppt hér að lýsa
hinum risavöxnu vandamálum
bandarísks þjóðfélags og hvernig
Bandaríkin eru orðin ófær um að
vera sú fyrirmynd frelsis og lýð-
ræðis, sem þau þykjast vera.
Þjóðarmorðið í Víetnam, Cosa
Nostra-glæpahreyfingin og Ku-
Klux-Klan ættu að nægja því til
sönnunar. Aðeins skal minnt á
þann furðulega hlut, að núver-
andi Bandaríkjaforseti komst til
valda, án þess að kjósendur væru
nokkru nær um væntanlega
stefnu hans í þýðingarmestu mál-
um þjóðarinnar.
Hann höfðaði ekki til kjósenda
sinna í nafni frjálslyndis, baráttu
gegn fátækt eða réttar svertingja
eða friðar í Víetnam. Nei, hann
bað hina gleymdu kjósendur um
stuðning. Kjósendurna sem forð-
ast að láta skoðanir sínar í ljós
og berjast fyrir þeim, heldur sitja
he;ma við sjónvörpin sín og horfa
á samlanda sína skotna, á milli
þess sem þeir horfa á Andie
Williams Show eða tilbúna dráps-
þætti.
Eitt það alvarlegasta við áhrif
Bandaríkjanna hérlendis er þó,
að þau hafa í krafti valds og
áhrifa í raun og veru mótað ut-
anríkisstefnu íslendinga. íslend-
ingar hafa ekki rækt þá skyldu
sína sem fullvalda þjóð að móta
sína eigin utanríkisstefnu.
Sagt hefur verið um Þingey-
inga, að vegna þess að þeir á
sinni tíð skeggræddu um vanda-
mál mannkynsins, þá hafi þeir
bjargað landinu. Þetta hefur að
sjálfsögðu verið gamanmál, en í
því er fólginn nokkur sannleikur.
Aldamótakynslóðin gerði það
ómögulega, gerði ísland efna-
lega sem menningarlega að sjálf-
stæðri þjóð og nútímalandi. Að
fengnu sjálfstæði hafa hins vegar
hugmyndafræðilegur ágreiningur
og djúpstæð bandarísk áhrif rekið
þann fleig í íslenzka samvitund,
að íslendingar hafa nær gleymt,
hve margt það er, sem tengir þá
saman.
Staðreyndin er sú, að innri
ágreiningsefni í íslenzku þjóð-
félagi eru mjög fá og smá. Allir
möguleikar eru til þess að móta
heilsteypta stefnu í innanlands-
sem utanríkismálum. En megin-
forsendan til að slíkt takist er
brottför hins bandaríska herliðs.
Ekki verður rætt um nýja
stefnu í innanlandsmálum, þótt
ærin séu tilefnin, en í þess stað
leitazt við, að leiða rök að hlut-
verki og stöðu fslands á alþjóða-
vettvangi.
Það er mjög brýnt fyrir þjóð-
armetnað og sjálfsvirðingu ís-
lendinga, að mótuð verði þrótt-
mikil og markviss utanríkisstefna.
Þar á ekki að miða við smæð
þjóðarinnar eða þrönga viðskipta-
hagsmuni. Ef slíkt hefði alltaf
verið gert, væri ísland ekki sjálf-
stæð þjóð.
Saga íslendinga sem lang-
hrjáðrar smáþjóðar með nýfengið
sjálfstæði, en merkan fornan arf
í bókmenntum og stjórnskipun,
á að gera okkur fært að skilja
betur þau stórvöxnu vandamál,
sem tveir þriðju hlutar mann-
kynsins verða að glíma við, þar
sem hungurvofan vokir yfir hyl-
dýpi allsleysis og fáfræði.
Sem vopnlaus þjóð ættu ís-
lendingar öðrum fremur að vera
formælendur friðar og frelsis, og
sem matvælaframleiðendur er
hlutverk okkar stórt.
Engin þjóð má telja sig svo
smáa, að hún þessvegna skerist
úr leik við að takast á við vofur
hungurs, haturs og hernaðar. fs-
land á ekki og má ekki stöðu
sinnar vegna ganga erinda vopna-
valds á albjóðavettvangi. Slíkt
rýrir sjálfsvirðingu hvers einasta
fslendings og gerir smáþjóð
smærri.
Ekk; er heldur nóg að safna
gjafafé og senda út í heim. fs-
lendingar eiga sjálfir að vera
virkir þátttakendur og leggja
fram starfskrafta sína við upp-
byggingarstörf í hinum vanþró-
uðu ríkjum. Að takast persónu-
lega á við vandann gefur mönn-
um reynslu og tilgang, sem ekki
verður met;nn til fjár. íslenzkar
friðarsveitir eiga ekki að vera
takmark, heldur staðreynd.
Þá myndi íslenzka kirkjan stór-
lega vaxa að virðingu sinni og ná
frekar eyrum umbótasinnaðs ungs
fólks, ef hún helgaði starf sitt
í mun meira mæli en nú er
vandamálum vanþróuðu landanna
og yrði forystuaðili um þjóðar-
vakningu þeim til hjálpar.
Fjöldahreyfingar eins og sam-
vinnuhreyfingm, verkalýðshreyf-
ingin og íþróttahreyfingin, svo og
margháttuð líknarsamtök, gætu
hér unnið mikið gagn með virku
starfi að sérstökum verkefnum í
þessum löndum.
En umfram allt er það ríkis-
vald;ð, sem á að hafa forystuna
og móta stefnuna, vera samnefn-
ari allra þeirra aðila, sem leggja
hönd á plóginn, og vera andlit
lítillar þjóðar með stórt hjarta.
Það verður á valdi æskunnar
nú, hvort bylting hugarfarsins
nær til íslands á næstu árum eða
íslendingar verða að steingerv-
ingum áttunda áratugsins, eftir-
komandi kynslóðum til viðvörun-
ar og lærdóms.
Slíkt hlutskinti getur enginn
æskumaður ætlað landi sínu og
þjóð.
Reynir Ingibjartsson.
29