Samvinnan - 01.02.1970, Blaðsíða 29

Mjöll Snæsdóttir:
Það er mörgu logið
„What did it feel like to be
prehistoric?11 spurði barnkind
ein ensk fornleifagrúskara nokk-
urn einhverju sinni, og eins spyr
Samvinnan nú: „Jæja, hörnin
góð, hvernig er það nú að vera
ungur?“
Nú er uppi þjóðsaga ein, goð-
sögn eða fabúla um æskulýð
heimsins. Goðsögn þessi er mjög
óljós og óhægt að festa hendur
á henni, en hún kvakar einhvers
staðar úti í himingeimnum, að
æskan á vorum dögum muni
varpa fyrir borð fornum afglöp-
um og mistökum gamals heims
o. s. frv. og skapa nýjan heim
o. s. frv. Hér af er svo sprottið
vígorðið eða skrautfjöðurin „æsk-
an vill“ þetta eða hitt og „ungt
fólk kýs . .“ (eft:rlætisorð stjórn-
málaflokka). Mér er ekki vel
ljóst, hvort þessi fabúla er nýtt
fyrirbæri, en sennilega er hún
það ekki, heldur fremur ný mynd
eldri draumsýnar og afsprengi
óskhyggju manneskjunnar. Það
vill svo til, að fólk óskar þess
að heimur fari batnandi, og ein-
hver verður að hengja bjölluna
á köttinn. Hvað er eðlilegra en
ætla næstu kynslóð það hlutverk?
En hvert í allra Bjögga nafni er
okkur, sem nú erum á ungum
aldri, ætlað að sækja þann
þroska og þann vilja eða mátt
til góðs, sem feður okkar höfðu
eigi? Hvar er heil brú í þessari
botnlausu óskhyggju?
Sýnt er að vísu, að þeim, sem
goðsögn þessari trúa, hlýtur að
virðast heimurinn eitthvað úr
lagi genginn, og er það út af
fyrir sig gott og blessað, því að
fyrr reyna menn ekki að bæta
um einhvern hlut en þeim þykir
e:tthvað að honum. En sú tálsýn,
að þetta muni allt lagast í hönd-
unum á þessari blessuðu hug-
sjónaríku ungu kynslóð, hefur
þann meinlega galla að þeim mun
trúaðri sem menn eru á hana,
eru minni líkur á að þeir beiú sig
sjálfir að kippa í lag því, sem af-
getu hinna hefðbundnu atvinnu-
greina. Það hefur verið tekið
„forskot á sæluna". Ekki dugir
til langframa að lifa við lífskjör
framfaraþjóðfélags og halda í
vinnubrögð liðinna tíma. Það
þætti léleg búspeki að vilja upp-
skera að vori, en sá að hausti.
Jónas Bjarnason.
laga fer. Menn gera ekki það í
dag, sem láta má elnhvern annan
gera á morgun.
Hvaða líkur eru svo á því að
þessi ágæta fabúla komi til með
að rætast? Við, sem ung erum,
erum upp fædd í faðmi atóm-
sprengjunnar, eins og við erum
oftsinnis minnt á. Sumir virðast
telja það eitt nægja tll að gefa
okkar kynslóð vit á að láta
ókveikt á henni. Betur að satt
væri. Einnig erum við upp fædd
í heimi, sem samgöngutækni og
fjölmiðlun hafa þjappað saman,
eins og oft er sagt í spariræðum.
Svo er að skilja, að þeirri stað-
reynd sé ætlað að þjappa heim-
inum saman í annarri merking
og valda ást og eindrægni, skiln-
ingi og hjálpsemi milli þjóða. Jú,
hljómar vel og mætti svo sem
gjarna vera satt.
Svo sannarlega má ljóst vera,
að við erum borin í öfugsnúinn
heim og óréttlátan, og það virðist
hægara um að tala en í að kom-
ast að bæta úr því. Svo sannar-
lega má okkur vera Ijóst, að
slíkum arfi fylgir öllu meiri
ábyrgð en við erum menn til að
standa undir, og skiptir þá litlu
þó að þeir, sem við hljótum
hann eftir, hafi sízt verið færari
með hann að fara. Það er ekki
auðhlaupið að því að bjarga
heiminum. Og sú kynslóð, sem nú
er ung, er naumast líklegri til
þess en sú næsta á undan.
Ef við, sem nú erum ung, höf-
um aðrar hugmyndir en næsta
kynslóð á undan, er ástæðan ekki
sú líffræðilega staðreynd, að við
erum 20—30 árum yngri, heldur
hitt, að sífellt verður til nýr
sannle'kur, en þó einkum og sér
í lagi ný lygi. Og hina nýju lygi
og það af hinni gömlu sem end-
ingarbezt hefur orðið gleypum
við jafnsæl og fyrri kynslóðir
gleyptu sína. Við meðtökum þær
lærsetningar, sem nú eru uppi,
án mikillar hugsunar yfirleitt,
tökum við kenningum um hlut-
verk okkar, hugsanir, smekk, af-
stöðu til ótal hluta og hugguleg-
um framtíðarmyndum. Því að
heimsmenningin byggist á viður-
kenndum lygum. Þær taka breyt-
ingum, lognast út af og spretta
upp, eftir því sem tímar líða, en
eðli þeirra breytist ekki. Þær
mynda til samans burðarásana í
hugmyndaheirm flestra, jafnvel
þótt þeir sjái í gegnum þær, og
þær eru hornsteinar hvers þjóð-
félags.
Það er fjarri mér að halda því
fram, að lygar þessar séu ein-
göngu til ills. Þvert á móti virð-
ast þær bráðnauðsynlegar, mann-
kynið virðlst þurfa þeirra með.
En þessi þörf fyrir stoðkerfi úr
hégómlegum lygum, sem margar
hverjar eru auðvitað ákaflega
skaðlitlar, gerir það að verkum,
að engin ein kynslóð eða annar
hópur fólks mun leggja af
heimskulegt dægurþras mann-
skepnunnar og mynda þann fyrir-
myndarhelm, þar sem allt er í
lagi og allt stefnir til hins bezta.
Hvort sáluhjálparatriðið kann að
vera að eiga svo og svo langan
bíl ellegar brækur með tilteknu
sniði ellegar vera hlynntur ópí-
umreykingum eða kunna að éta
fimmréttað eða bara eltthvað
annað, sem fólki kann að detta
í hug, skiptir engu höfuðmáli.
Hitt verður ævinlega mál mál-
anna að fylla upp í það manns-
mót, sem tíminn slær hverju
sinni, og gæta hagsmuna sinna,
raunverulegra og ímyndaðra. Að
vísu má vona, að þær formúlur,
sem óhugnanlegastar eru, hatli
sér á eyrað og hverfi úr um-
ferð. Hinar stærri, eins og að
gott sé og sjálfsagt að hlaða und-
ir sig á kostnað náungans, eru þó
lífseigari en svo, að þær muni
útaf deyja í náinni framtíð.
Jafnan má heyra pípt um
„unga fólkið“ svo sem það væri
annarlegur kynflokkur, alls ann-
ars eðl:s en afgangurinn af mann-
kyninu, með allt aðrar skoðanir
á flestum hlutum o. s. frv. Eðli-
legt er að sönnu að gera upp
verðmæti tilverunnar öðru hvoru,
en þar eð niðurstöðurnar verða
álíka vitlausar hjá hverri kyn-
slóð, gerir það engan höfuðmun,
stigsmun en ekki eðlis, bitamun
en ekki fjár.
Ég held að við, sem nú erum
ung, séum á allflestan hátt nauða-
lík hinum gömlu. Við crum
kannski óreyndari og ef nota má
svo útslitið orð — óspilltari, en
þó er það sennilega vafamál. Við
erum ekki öðruvísi, og það ei
ekkl rétt að reyna að telja okkui
trú um það. Allur munurinn er
á yfirborðinu, þar aðeins, og nær
í flestum tilfellum langtum
grynnra en virðast mætti. Ungu
fólki er kannski gjarnara að
þykjast hugsjónamenn heldur en
öðrum, en rekist hugsjónin
minnstu vitund á við eigin þæg-
indi, er fljótséð að hinir ungu
eru undir sömu sök seldir og
gervallt mannkyn hefur löngum
verið. Því hinu margnefnda unga
fólki kunna einnig að virðast
eigin viðhorf til lífsins og siða-
reglna þess ákaflega frjálslynd,
en ekki þarf alltaf mikið að
snerta við því til að upp úr því
hrökkvi heimskulegustu og aftur-
haldssömustu kennisetningar for-
feðranna, fram mæltar í einlægri
alvöru. Og jafnvel þeir sem stillt
geta s:g um að orða þær, breyta
gjarnan nákvæmlega eftir þeim.
Þannig eru gamlar lygisögur um
mannleg samskipti hluti af hug-
myndaarfi alltof margra, eins og
að náungi manns komi manni
ekki vlð og menn séu misgóðir
þegnar eftir kynferði, litarafti
ellegar öðrum minni háttar
líkamseinkennum. Pabúla sú, er
fyrr getur, virðist þó gera ráð
fyrir að nefnd dæmi séu eitt af
því, sem er að breytast, en sagan
vlrðist sýna, að slíkar breytingar
eru sjaldan einhliða eða öruggar,
þó að sjálfsagt sé að búast ekki
fyrirfram við öllu hinu versta.
Við, sem nú erum ung, þurfum
að gera hið sama og allir á und-
an okkur. Við verðum að taka við
þessum heimi og hann vlð okkur,
nema annað hvort verði undan að
láta. Okkar bíður eigið puð og
mæða í lífinu og vanmáttugar til-
25