Samvinnan - 01.06.1972, Síða 28

Benedikt: Ég held við mænum
alltof mikið á það, hver á fyrir-
tækin. Ég held að þetta sé úr-
eltur hugsunarháttur. Hann
var eðlilegur í gamla daga þeg-
ar Karl Marx var að skoða
hlutina. Þá voru fáir eigendur
sem réðu öllu og þá jafnframt
örlögum fólksins sem hjá þeim
vann. Nú á dögum er þetta allt-
saman orðið svo flókið. Að
verulegu leyti eru fyrirtækin
rekin fyrir lánsfé, þ. e. a. s.
sparifé þjóðarinnar, og ríkis-
valdið hefur svo mörg hag-
stjórnartæki í hendi sér, að það
ræður því sem það vill ráða, til
dæmis skattalögum, lánapóli-
tík, reglum og öðru slíku. Það
er ekki lengur aðalatriðið hver
á fyrirtækið, heldur hver
stjórnar því. Það er komin upp
í öllum þjóðfélögum samtím-
ans ný stétt, sem Djilas nefndi
svo; það eru fagmennirnir sem
stjórna fyrirtækjunum. Það er
orðin svo flókin fagvinna að
stjórna stórum fyrirtækjum, að
óbreyttir hluthafar eða jafnvel
félagar í stórum samvinnufé-
lögum þora ekkert að segja eða
finnst þeir ekkert geta sagt af
viti. Þetta er ein ástæða þess
að lýðræði í stórum samvinnu-
félögum hefur kannski eitthvað
dofnað. Ég hef ekki trú á, að
það mundi breyta miklu þó að
þúsund verksmiðjuverkamenn
ættu kannski einhvern smáhlut
i verksmiðjunni. Hitt er aðal-
atriðið, að annarsvegar hefur
ríkisvaldið tryggt sig, og þjóðin
leggur fram féð um leið og rik-
isvaldið stjórnar fyrirtækinu að
verulegu leyti með teknókröt-
um sem eru forstjórar þess. Svo
verður bara að tryggja fólkinu
sinn rétt, bæði þátttöku í stjórn
og jafnvel hlutdeild í hugsan-
legum ágóða. Það verður að
gerast með félagslegum ráð-
stöfunum.
Ólafur: Og er það endilega
sjálfsagt að kaupfélagsstjórinn
sé karlmaður?
Adda Bára: Það virðist vera
hér um bil sjálfsagt einsog er.
Erlendur: Við fáum aldrei um-
sóknir frá kvenfólki, þegar við
auglýsum eftir kaupfélagsstjór-
um.
Björn: Konur hafa greinilega
ekki sama metnað og karl-
menn.
Halldór: Ég held að það sjónar-
mið ríki ekki hjá forráðamönn-
um samvinnufélaganna, að þeir
vilji síður ráða kvenfólk í betur
launuð störf, heldur sé það ein-
faldlega svo að kvenfólk er
minna i framboði til þessara
starfa.
Adda Bára: Það dofnar nú yfir
mínum vonum um það, að
samvinnuhreyfingin verði á
næstunni tæki alþýðunnar á
þessu sviði, þegar ég heyri að
þið bregðizt nákvæmlega eins
við og allir aðrir atvinnurek-
endur, finnið afsakanir fyrir
rikjandi ástandi, sem eru að
sumu leyti réttmætar, en
bregðizt ekki við vandanum á
þann veg að gera grein fyrir,
hvernig þið ætlið að breyta
þessu.
Jakob: Ég hef ekki orðið var
við það í minni löngu kaupfé-
lagsstjóratíð, að við höfum
borgað minna konu, sem ósk-
aði eftir að vinna starf, sem
karlmaður hefur unnið. Við
tökum því þvertámóti fegins
hendi. Útibússtjórinn okkar í
Grímsey er kvenmaður og hef-
ur sömu laun og aðrir útibús-
stjórar. Það hefur aldrei hvarfl-
að að okkur að borga henni
minna.
Adda Bára: Ég þekki náttúr-
lega ekki starfsmannasöguna
ykkar norður á Akureyri, en
ætli sé ekki víða pottur brotinn,
einnig þar?
Jakob: Ég held þetta sé víðast
hvar svipað og hjá okkur.
Halldór: Ég held að minnsta-
kosti, að ástandið sé ekki for-
ráðamönnunum að kenna.
Þátttaka kvenna
Hvað vilja konur?
Adda Bára: Nú megum við ekki
gleyma því sem er megininn-
tak samvinnuhreyfingarinnar,
en það er að hún er samtök
fólksins til þess gerð að bæta
hag manna. Þetta verður sam-
vinnuhreyfingin að geta gert,
og að þessu verður hún að
vinna. Hún getur gert það með
því að beita betri lýðræðis-
formum, þannig að það sé ekki
bara einn mjög þröngur aðili,
sem alltaf endurnýjar sjálfan
sig, sem öllu stjórnar. Þetta
gerist, held ég, í reynd hjá
Sambandinu. Stjórnin þar er
orðin ákaflega gömul. Mér
finnst einnig að samvinnufé-
lögin ættu að ganga á undan í
því að koma á raunverulegu
launajafnrétti milli karla og
kvenna. Ástandið hefur eitt-
hvað verið kannað hjá sam-
vinnufélögunum í vetur, og
niðurstaðan varð vitanlega sú,
að samvinnufyrirtækin einsog
önnur fyrirtæki, og ekki sízt
ríki og sveitarfélög, gera upp á
milli karla og kvenna í launa-
málum. Nú má alls ekki láta
staðar numið við að segja, að
við séum einsog allir aðrir,
heldur verðum við að vera aðil-
inn sem ætlar að breyta þessu.
Þetta er eitt af því, sem gæti
gert okkur að afli, sem fólki
fyndist skipta máli fyrir sig.
Ekki bara að góðu fyrirtæki,
heldur sérstöku félagslegu afli.
Ólafur: Komum við ekki þarna
að mjög frumstæðu lögmáli
dýraríkisins, að sérhver verður
að ryðja sér til þess rúms sem
hann hefur; og ég er að vona
að Rauðsokkarnir íslenzku
muni óbeint stuðla að því, að
skriður komi á aukið jafnrétti.
Adda Bára: Auðvitað hefur
bæði verkalýðshreyfingin og
kvenfólkið orðið að berjast
sinni baráttu og gera það á-
fram, en samvinnufélögin eru
eitt af tækjunum í þessari bar-
áttu og eiga að vera það.
Erlendur: Mig langar að víkja
stuttlega að þessu. Ég held að
vandamálið á þessum vettvangi
sé það, að við fáum ekki konur
til að taka að sér ákveðin störf,
sem eru betur launuð. Það er
einfaldlega svo, að í mörgum
störfum eru konur ekki á
vinnumarkaðinum. Ég held að
konurnar sjálfar þurfi að taka
þarna til hendi og vera reiðu-
búnar að taka að sér viss störf
og sækjast eftir þeim. Ég held
að þetta sé stórt atriði. Það á
að vera þannig í samvinnufé-
lögunum, að þar séu greidd
sömu laun fyrir sömu störf.
Gallinn er sá, að konurnar
lenda í lægri flokkunum.
Adda Bára: Þessu gætukannski
kaupfélagsstjórarnir að ein-
hverju leyti ráðið. Er það endi-
lega sjálfsagt, að kvenmaður-
inn á skrifstofunni heiti ritari
en karlmaðurinn fulltrúi?
Friðrik: Ég tók eftir þvi, Adda
Bára, að þú talaðir um að aðrir
réðu bót á þessu en kvenfólkið
sjálft. Það virðist bara vera að
bíða eftir því að einhver komi
og snúi lyklinum, opni dyrnar
og segi „Gerið svo vel“. Er það
ekki fyrst og fremst verkefni
kvennanna sjálfra að berjast
fyrir þessu?
Adda Bára: Auðvitað er það
verkefni þeirra sjálfra, en það
er alltaf mikilvægt að eiga
bandamenn í hverskyns bar-
áttu, og mér þykir það mjög
miður ef á daginn skyldi koma,
að við eigum alls ekki banda-
menn meðal ráðamanna sam-
vinnuhreyfingarinnar.
Ólafur: Til að fyrirbyggja all-
an misskilning vil ég taka það
skýrt fram, að ég er stuðnings-
maður jafnréttis, en ég játa
jafnframt að ég hef ekki að
öllu leyti gert mér grein fyrir,
hverjar séu höfuðorsakir mis-
réttisins. Það má vera að í sum-
um tilvikum sé það titlavalið á
vinnustaðnum, sem hafi haft
áhrif á launin, en ég hélt að
Adda Bára Sigfúsdóttir, Halldór Halldórsson.
28