Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 48

KM samvinna
Kristján Ármannsson:
Eru
hugsjónirnar
gleymdar?
Á aðalfundum samvinnumanna undan-
farin ár hefur mikið verið rætt um mál-
gagn þeirra, Samvinnuna, og sitt sýnst
hverjum. Eitt af því, sem er aðallega deilt
á, er hversu lítið sé þar að finna um
samvinnumál, einkum íslensk. Þetta út
af fyrir sig, að vinsælasta deilumál þess-
ara funda sé um Samvinnuna, ber henni
gott vitni. En aftur á móti hitt, að um
hreyfinguna sem slíka er alltof lítið
rætt og ritað, og jafnvel andstæðingar
hennar hættir að beina spjótum sínum
að henni, ber vitni um hið gagnstæða, og
er það öllu verra.
Það er brýn nauðsyn hverri hreyfingu,
að dyr hennar standi ætíð opnar frjálsum
og tæpitungulausum umræðum um mál-
efni hennar. Þar þurfa vindar að geta
blásið að vild, og um leið hlýtur andar-
drátturinn að verða léttari innan dyra.
Ekki er ætlunin með þessari stuttu
grein að gera neina úttekt á íslenskri
samvinnuhreyfingu í dag, heldur langar
mig að benda á nokkur atriði, sem væru
verð umhugsunar hverjum samvinnu-
manni, að mínum dómi, og einnig mætti
kalla þetta tilraun til að fá fleiri til að
draga penna sína úr slíðrum.
Ömurleg þjóðtélagsmynd
Áður en lengra er haldið, er nauðsyn-
legt að reyna að gera sér grein fyrir þeirri
þjóðfélagsmynd sem blasir við íslenskri
samvinnuhreyfingu í dag.
Við íslendingar viljum gjarnan telja
okkur í hópi svokallaðra vestrænna
menningar- og velferðarþjóðfélaga, þar
sem lýðræði og kristin hugsun eru talin
í öndvegi. Ávarp Alþjóðasamvinnusam-
bandsins fyrir fáum árum lagði sinn dóm
á þennan hóp, þar sem sagði frá útreikn-
ingum, sem reynt var að gera á viðskipt-
um þessara þjóða við þriðja heiminn.
Niðurstaðan bar nú ekki vitni um af-
burða jafnréttishugsjón né kristna hegð-
un. Ekki hefur okkur skort vandlætingu
á stjórnarfari ýmissa þjóða, sem stjórnað
er að baki byssukjöftum, og víst er um
það, að á okkur verkar það nokkuð harð-
leikið og við sættum okkur betur að því
er virðist við okkar stjórnarfar, þar sem
vopnin eru ekki byssur, heldur blekking,
enda meir í anda diplómatískra vinnu-
bragða.
fsland er vissulega lítið peð á borði
þessara þjóða, en virðist þó fylgjast mjög
vel með í leiknum. Mörg dæmi væri hægt
að nefna. Eitt lítið en táknrænt. Ekki
er langt um liðið síðan hrópað var upp
vegna vandamáls sem upp var komið í
íslenskum landbúnaði. Offramleiðsla á
mjólk. Já, offramleiðsla á mjólk, þeirri
fæðutegund sem % hluta mannkyns
skortir hvað mest. Mikið getur kapítal-
íska boðorðinu um framboð og eftirspurn
verið þröngur stakkur skorinn. Þessi við-
skipti við þriðja heiminn höfum við einn-
ig mörg dæmi um hér heimafyrir. Nær-
tækast er landsbyggðin og höfuðborgar-
svæðið. Það er nú í dag svo margþvælt
umræðuefni, þar sem allir eru sammála
um, að mikið vandamál sé á ferðinni, og
einnig jafnsammála um að gera ekkert
því til lausnar.
Þetta er nú ekki mjög fögur né ýtarleg
þjóðfélagsmynd, sem hér er upp dregin,
en er hún ekki jafnsönn og hver önnur?
Unga fólkið og hugsjónirnar
Margt misjafnt er rætt og ritað um
unga fólkið eins og sennilega oft áður.
Eitt er, að það skorti hugsjónir. Þetta
henda ýmsir samvinnumenn á lofti og
vilja segja út frá því, að hugsjón sé því
miður að verða úrelt fyrirbrigði hvað
hreyfinguna snertir. Þetta held ég að sé
reginmisskilningur. Hitt álít ég nær
sanni, að það séu þessir sömu menn sem
hafa lagt hana til hliðar, því hún hafi
íþyngt þeim um of á spretti þeirra eftir
braut „sýndargróðahagfræðinnar“.
Það var ekki unga fólkið í dag, sem
stóð að því að brjóta á bak aftur tvö
helgustu boðorð samvinnumanna, og á
ég þar við það sem á að einkenna sam-
vinnuhreyfinguna öðru fremur, þ. e. að
hver félagsmaður hafi fullan rétt á við
hvern annan. Þetta er brotið við fulltrúa-
kjör á aðalfundi hreyfingarinnar. Hitt
boðorðið er pólitískt hlutleysi. Nei, unga
fólkið í dag gleypir ekki við fullyrðing-
um um, að þessi eða hinn sé vondur og
hættulegur af þeirri ástæðu ef til vill
einni, að hann hafi ekki sömu skoðun á
hlutunum.
Ekki er það unga fólkið sem myndað
hefur hið sterka miðstjórnarafl tveggja
stærstu félagsmálahreyfinga landsins.
Miðstjórnarafl sem æ meira fjarlægist
fólkið, og er úr nær öllum tengslum við
það. Eitthvað þætti athugavert við mann,
sem stæði fyrir framan spegil og rifi kjaft
við sjálfan sig. En er það ekki einmitt
það sem forustumenn samvinnuhreyfing-
ar og verkalýðshreyfingar gera, þegar
þeir leiða saman hesta sína um kaup og
kjör, óvitandi um það að því er virðist,
að umbjóðendurnir eru nánast þeir sömu.
Rétt hugarfar
Er ekki kominn tími til fyrir samvinnu-
hreyfinguna að hún fari í ríkara mæli að
líta á starfsmenn sína og félagsmenn
sem manneskjur, en ekki tönn í hag-
vaxtarhjóli?
Maðurinn i öndvegi, atvinnulýðræði og
fleiri fögur slagorð hljómuðu 1. maí s. 1.
Það þyrfti ekki að koma á óvart þó svo-
kallaðir atvinnuveitendur tækju þessu
með skilningsríku brosi á vör, þvi það
48