Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 25

Sœluhús við gamla Hellisheiðar-
veginn (síðan á móti) ber vitni
keltneskum áhrifum. Dœmigert
útihús (efri mynd t. v.) með stein-
hlöðnum veggjum. Tyrfingsstaðir í
Kjálka (neðri mynd t. v.) með
dœmigerðri húsaskipan gamla
sveitabœjarins. Glaumbœr í Skaga-
firði (t. h.).
SAM: Þú átt við að danskir
kaupmenn eigi upptökin að
burstabænum?
Hörður: Þeir byrja að byggja
timburhús, og íslendingum
finnst það mjög fint. Síðan
skrifar maður, sem ég kalla
Corbusier íslendinga, Guðlaug-
ur Sveinsson prófastur i Vatns-
firði, grein í rit Lærdómslista-
félagsins um 1790 og gefur ís-
lendingum þrjú plön, og eitt
planið er burstabærinn. Hann
slær í gegn. íslendingar geta
ekki byggt timburhús, en það
er þó betra að hafa timbur-
gafl heldur en ekki neitt. Þá
snúa þeir skálanum og stofunni
við og fá timburgaflana, og
þetta verður tízkustefna sinn-
ar tíðar. Það verður stöðutákn
að eiga burstabæ einsog nú
þykir fint að eiga Mercedes
Benz, og því stærri og glæsi-
legri sem burstirnar eru, þeim
mun hærra er eigandinn settur
i þjóðfélaginu.
Guðrún: Er þetta ekki afleið-
ing af þvi sem var að gerast
i borgunum? Ef þú lítur á lóð-
irnar i borgum meginlandsins,
til dæmis Kaupmannahöfn, þá
voru þær að jafnaði langar eða
djúpar lóðir, og síðan framhús
og bakhús.
Hörður: Það var nóg pláss á
íslandi.
Guðrún: Það er rétt, en kemur
ekki hugmyndin að utan, og
er ekki hver bóndi þama að
byggja sér upp sína litlu borg?
Gylfi: Nú langar mig til að
taka dálítið stórt stökk. Ef við
förum og athugum, hvernig við
byggjum blakkirnar í Breið-
holti, þá kemur í ljós, að við
erum með langt hús, og við
byggjum þversum á grunninn
veggi sem bera húsið uppi, síð-
an steypum við plötur ofaná,
og höldum svona áfram upp.
Síðan setjum við hliðar utan-
á húsin, sína hvorumegin,
léttar eða þungar eftir atvik-
um, en þær eru yfirleitt ekki
berandi. Við gerum raunveru-
lega það sama í islenzka bónda-
bænum. Við erum með hús sem
snýr á langveginn, skulum við
segja, og við byggjum veggi
þvert á grunninn; vegna vatns
og snjóa verða þökin að vera
dálitið brött, og við setjum
burstir á bæinn. Milliveggirnir
spara okkur fyrirhöfn og kostn-
að, með þvi að við látum tvö
þök hvíla á hverjum vegg.
Bærinn verður helzt að vera
reisulegur, og þessvegna er sett
timbur framaná hann.
Hörður: Þetta er tóm rómantik
hjá þér, Gylfi.
Gylfi: Ertu viss um það?
Stefán: Svo ég leggi hér orð
í belg, þá langaði mig til að
spyrja Hörð í sambandi við
burstabæinn, hvort þar sé ekki
um að ræða hreinan „facade-
arkítektúr" eða sýndarmenn-
sku, og hvers virði er sá arki-
tektúr?
Hörður: Jú, einmitt, það var
það sem ég átti við. Ég skal
bæta því við, að fyrr en í dag
hafa orðið kynslóðaskil á ís-
landi, þvi að gömlu mennim-
ir, sem voru vanir torfhúsun-
um gömlu, voru síður en svo
hrifnir af burstabæjunum.
Torfhúsin, sem voru samsíða
hlaði, voru hlý og notaleg, en
stofurnar i þessum nýju hús-
um, sem sneru timburgöflun-
um útá hlað, voru svo kaldar
og rakar, að það vildi enginn
maður vera i þeim. Þetta voru
bara Pótemkin-tjöld, leiktjöld.
SAM: Það er þá semsé stað-
reynd, að þessir burstabæir
voru kaldir og óvistlegir og að
því skapi ópraktiskir, en þeir
urðu tizkufyrirbæri, og list-
rænn smekkur íslendinga á
þessum timum réð þvi, að
svona var byggt, þó það væri
mjög óhagkvæmt.
Hörður: Fólki fannst það fal-
legt.
Jón: Þegar þú segir tízkufyrir-
bæri, þá minnir mig að Frank
Lloyd Wright heitinn — vin-
ur minn — hafi sagt hérna á
árunum, að tizka í byggingar-
list væri nokkurskonar andlegt
harðlífi, þannig að tízka vitn-
ar ekki beinlínis um listrænan
smekk.
Hörður: Það er ekki von, að þú
sjáir inní hausinn á mér, en
þegar ég tala um tizku set ég
orðið alltaf í gæsalappir.
Jón: Það áttir þú að segja
strax.
25