Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 44

öðruvísi ef þeir mættu ráða.
Sömuleiðis held ég að við verð-
um í okkar skipulagi að taka
tillit til margs annars en bíls-
ins, sem hér er allsráðandi. Við
höfum þessar akbrautir og
heimkeyrslur að húsum, og það
er svosem gott og blessað, en
við hugsum ekki um neitt ann-
að. Hérna höfum við til dæmis
hestinn og hesthús í næsta ná-
grenni Reykjavíkur. Það mætti
áreiðanlega nýta þennan
möguleika miklu betur, til
dæmis með því að fá reið-
stiga inní hverfin. Sé minnzt
á hjólreiðastíga, er engu likara
en menn fái krampa. „Hver
heldurðu að hjóli í Reykjavík?“
er spurt. Vitanlega er ekki
hjólað í Reykjavík, einfaldlega
vegna þess að það er ekki hægt:
það má ekki hjóla á gangstétt-
Stefán: Er ekki einn þáttur
þessa vanda sá, að hér á landi
hefur aldrei mátt eyða tíma
eða peningum i neina for-
vinnu? Það þykir til dæmis
alveg fráleitt að borga manni
fyrir það eitt að sitja og hugsa
í nokkra daga.
Guðrún: Við borgum erlendum
sérfræðingum fyrir það, og
þessvegna þurfum við ekki að
hugsa sjálf.
Jón: Ég las ekki alls fyrir löngu
úrval enskra ritgerða frá sið-
ustu fimm öldum um „göfgi at-
hafnaleysisins", sem leiddi
mér fyrir sjónir hve við eig-
um langt í land á þessu sviði.
Skurðgraftarsjónarmið íslend-
inga er fjarri því að vera horf-
ið. Að liggja í láréttri stellingu
sem er einsog allir vita eina
stellingin sem er manninum
eðlileg — til að hugsa og jafn-
vel til fleiri þarfra hluta — er
okkur að mestu framandi. Við
erum alls ekki komnir yfir
púlsvinnuviðhorfið. Ekki hefur
þessi stórkostlegi aðskilnaður
vísinda í raunvísindi og hug-
vísindi bætt úr skák. Orðin
skýra sig sjálf og þar kemur
fram þessi umræddi klofning-
ur. Annarsvegar er það púls-
vinnusj ónarmiðið: Grefurðu
nógu langan og djúpan skurð
á svo og svo löngum tíma? Eða
geturðu reiknað það út í prós-
entum, hvort heiðargæsin flytji
sig eða flytji slig ekki? Ef
blessuð heiðargæsin tæki uppá
því að deyja út, þá er við eng-
an að sakast, vegna þess að bú-
um og stórhættulegt að hjóla
á akbrautum. Það eru ótal slík
atriði sem við höfum ekki á
nokkurn hátt tekið til sjálf-
stæðrar yfirvegunar, heldur
höfum við bara sagt: „Svona
er þetta gert erlendis, og þá
hlýtur það að vera í lagi hér.“
Gylfi: Má ég skjóta að einu
jákvæðu atriði í þessu sam-
bandi? Á síðastliðnu ári fékk
þó einn íslenzkur myndlistar-
maður hálfs árs starfsstyrk til
að skipuleggja barnaleikvelli,
og það virðist benda til að við
séum rétt aðeins að vakna.
Guðrún: Það er alveg rétt.
Magnús Tómasson fékk þenn-
an starfsstyrk, og ég vona bara
að hugmyndum hans verði
hrundið í framkvæmd.
ið var að reikna út, að hún dæi
ekki út, og við trúum allir því,
sem búið er að reikna út. Aðal-
skipulag Reykjavikur er að því
leyti merkilegt plagg, að þetta
er i fyrsta skipti sem íslenzk
skipulagsmál eru tekin fyrir
sem viðfangsefni. í annan stað
er það aðalskipulag, sem liggur
þarna fyrir, tæknileg vinna,
þar sem reiknað er út meðal
annars hversu margir bilar aka
eftir röngu umferðarkerfi frá
einum stað til annars. Af þeim
niðurstöðum, sem þannig fást,
á maður að setja saman annað
kerfi, en það er enginn kominn
til með að segja, að þau hlut-
verk sem áður voru á þessum
stað ættu ekki að vera annars-
staðar. Það sem hér um ræðir
er að rannsaka rangar for-
sendur og byggja á þeim í stað
þess að spyrja, hverju eigi að
breyta. Það er til dæmis ekki
spurt, hvort hægt væri að
breyta kerfinu i miðbænum,
meðal annars með varðveizlu
miðbæjarins fyrir augum. Ég
veit að danski sérfræðingurinn,
Bredsdorff, sagðist ekki vera
kominn til að sýna okkur nein-
ar lausnir, heldur til að gera
það sem við vildum að hann
gerði. Enda hlógu kollegar min-
ir, jafnvel þeir dönsku, að
ráðningunni. Þessvegna datt
mér í hug, hvort við hefðum til
dæmis ekki getað byggt hærra
í gamla miðbænum. Það skipt-
ir engu máli i byggingu með
góðri lyftu á hvaða hæð skrif-
stofa er. Miðað við þau hús,
sem rétt væri að fjarlægja til
að halda miðbænum lifandi,
hefði þetta verið fær leið. Það
er alger óskhyggja frá Jót-
landsheiðum að halda að hægt
sé að flytja fólk og umbreyta
lífi þess. Sálrænt séð er mið-
bærinn hjarta borgarinnar, og
við getum aldrei flutt hjarta
borgarinnar útí einhvern ann-
an likamshluta. Þetta er dæmi
um neikvæð erlend áhrif.
Skipulagið hér er undir dönsk-
um áhrifum og þeim ekki góð-
um. En ég er ekki sammála
Herði um erlend áhrif í íslenzk-
um arkítektúr. Ég sakna þess-
ara áhrifa. Við vitum, að á
hvaða sviði lista sem er á mað-
ur að hafa fyrirmynd — það
er forsenda þeirra tengsla milli
kynslóðanna sem talað var um
hér áðan. Hafi maður ekki fyr-
irmynd, hefur hann enga hug-
sjón og enga skoðun á því,
hvernig hlutirnir eiga að vera.
Síðan koma til hæfileikar, geta,
kraftur einstaklingsins, sem
skera úr um það, hvenær hann
hættir að líkja eftir fyrir-
myndinni og fer að vaxa sjálf-
ur uppúr þessum áhrifum.
Þessvegna sakna ég góðra og
heilbrigðra áhrifa, og það sem
skiptir kannski mestu máli er,
að menn velji sér góða fyrir-
mynd til að vaxa frá. Við sjá-
um ekki á íslenzkri byggingar-
Jón: Þú ert auðheyrilega upp-
frædd i Danmörku. Norðmenn
voru mjög framarlega á
kreppuárunum fyrir seinni
heimsstyrjöld með Ove Bang,
Kosmo og fleirum, en síðan
hafa komið fram margir á-
hrifamiklir menn eftir stríðið.
Vitanlega eru til góðir menn
bæði i Svíþjóð og Danmörku,
og þó fleiri í Danmörku, en það
undraverða er breiddin í Finn-
landi, þessar sterku, stóru lin-
ur sem ekki er hægt að kalla
tízku, heldur fela í sér ákveðin
viðbrögð við vandamálum. Við
vitum að ekki er með góðum
árangri hægt að nálgast neitt
vandamál nema með auðmýkt,
afþvi okkur eru ljósar tak-
markanir okkar og getum
aldrei náð því sem við ætlum
okkur, og það verður efalaust
alltaf gert betur en við gerum.
En það er þó einhver stefna,
einhver vilji bakvið það sem
vel er gert, og það á við um
Finnland. Einsog ég sagði fyrr,
þá leggur þjóðin stolt sitt í
arkítektúr, og ekki aðeins
list i dag, að þar séu einhver
sterk áhrif frá einhverjum til-
teknum meistara. Maður sér
ákveðin drög að þessu hér og
þar, hluta af byggingu eða eitt-
hvað þvíumlíkt, ákveðna kæki
sem eru mörgum eiginlegir, en
að um sé að ræða sterk áhrif,
hvort sem er amerísk, evrópsk,
finnsk, norsk, frönsk, það held
ég sé misskilningur. Mergurinn
málsins er sá, að við erum
ekki búnir að finna sjálfa okk-
ur, við erum allir leitandi, en
mér finnst ekki vera hægt að
tala um íslenzkan arkítektúr í
þeim skilningi, að hann hafi
einhvern sameiginlegan heild-
arblæ einsog til dæmis spænsk-
ur arkitektúr, þó hann sé und-
ir geysisterkum márískum á-
hrifum. Sænskur arkitektúr
hefur varla nokkur sérein-
kenni. Norskur arkítektúr hef-
ur afturámóti sín sterku sér-
einkenni, þegar hann er bezt-
ur, að ekki sé talað um finnsk-
an arkítektúr. Það er einhver
höfuðlína sem einkennir arkí-
tektúr hvers lands.
Guðrún: Það er ekki fyrr en
á síðustu árum sem nokkuð
verulega hefur kveðið að norsk-
um arkitektúr.
hann, heldur lika í hönnun og
listir almennt. Hún tekur þessa
hluti framyfir stálverksmiðj-
urnar og skipasmiðastöðvarn-
ar og trjávinnslustöðvarnar, þó
hún skammist sín hreint ekki
fyrir þær, en þessu er öfugt
farið um íslendinga. Meðan
við búum við þessi viðhorf
ráðamanna, sem eru að sjálf-
sögðu aldir upp við menntun-
arleysi og upplýsingaskort skól-
anna í þessum greinum, þá
vantar þann skilning sem er
nauðsynleg forsenda þess, að
hér verði til arkitektúr í þeirri
merkingu sem ég legg í það
hugtak. — Ég verð að játa, að
ég hef lúmskan grun um, að
nú sé verið að gabba okkur
einsog hér um árið, þegar talað
var heil ósköp um rjúpuna,
meðan verið var að svíkja i
landhelgismálinu. Meðan núna
er verið að rífast útaf Bern-
höftstorfunni, þá er haldið á-
fram að eyðileggja alla bovg-
ina, teikna og reisa eina stór-
bygginguna á fætur annarri,
hvort sem hún heitir Þjóðar-
A5 fá tíma til að hugsa
Hryðjuverkin framin
í kyrrþey
44