Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 35

ers. Hin er sú, að arkítektúr
falli inní náttúruna; það er
hugmynd Franks Lloyds
Wrights. Þetta eru bara tvö
sjónarmið.
Jón: Það er ekki rétt, að Frank
Lloyd Wright hafi viljað láta
arkítektúr falli inní náttúruna,
heldur falla aff henni, og á því
er reginmunur.
Hörffur: Ég veit ekki við hvað
er átt, þegar talað er um
islenzkan arkítektúr, nema ég
lít svo á, að sé hægt til dæmis
að gera góða mynd á íslandi,
þá er hún jafngóð þar einsog
einhversstaðar annars, og þá
Gylfi: Jæja, við erum búin að
tala um arkítektúr nálega frá
upphafi, þó ætlunin væri að
tala um sjónmenntir almennt,
en það er eitt sem mér finnst
við hafa vanrækt i þessari um-
ræðu, og það er þessi íslenzka
manneskja, sem býr inní kass-
anum, sem er kannski mismun-
andi ljótur eða fallegur, en
hún á að njóta sjónmennta,
hún á að kaupa sér húsgögn
eða gagnsmuni, sem eru á ein-
hvern hátt hannaðir. Allt sem
er i kringum hana á að vera
til marks um, að sæmilegur
smekkur ráði gerð og vali hlut-
anna. Hún kaupir sér myndlist
á stofuveggina og annað slíkt.
Hvernig verður þessu háttað í
framtiðinni? Ætlum við til
dæmis að halda áfram með
kerfi framboðs og eftirspurnar
á myndlist, svo að það ráði
hverjir verða myndlistarmenn?
Hvernig ætlum við í framtíð-
inni að framleiða húsgögn og
gagnsmuni handa fólkinu?
Hörffur: Það sem Gylfi nefnir
hér er í rauninni sama vanda-
málið og Jón er að tala um í
sambandi við arkítektúrinn. Ef
stjórnmálamennirnir skipu-
leggja það þannig, að þeir
deila út styrkjum og verkefn-
um til myndlistarmanna eftir
einhverjum leiðum, sem við
þekkjum ekki, þá erum við
komnir á þetta sama plan, sem
Jón var að tala um.
Stefán: Mig langar fyrst til að
taka undir það sem Hörður
sagði, að ef maður gengur um
bæinn, þá má finna góða ein-
staka hluti, sem alls ekki njóta
sín í þessu skipulagsöngþveiti,
sem við erum kannski búin að
skiptir engu máli hvort hún er
íslenzk í þeirri merkingu að
hún spegli Esjuna.
SAM: Kaktus fer illa í íslenzkri
náttúru, þó hann eigi prýði-
lega við landslagið í Mexíkó,
þar sem hann stendur uppúr
nöktum og þurrum sandauðn-
unum. Á sama hátt finnst mér
sum hús vera fáránleg í ís-
lenzku umhverfi, þó þau gætu
verið ágæt í Arabíu eða Norður-
Afríku, til dæmis Háteigskirkj a,
og mér finnst i rauninni fár-
ánlegt að trúa því, að lista-
verk geti verið gott ánþess að
spegla umhverfi sitt á einhvern
hátt, jafnvel líka afstraktlist.
tala nóg um. Mér finnst til
dæmis, að yngri arkítektar
hafi sýnt einhverja tilhneig-
ingu til þess að meðhöndla
steinsteypu á skynsamlegan
hátt, en henni hefur verið mis-
þyrmt hér árum saman, sam-
anber til dæmis Hlíðarnar og
fleiri hverfi.
Gylfi: Mér finnst hafa verið
undarlega mikil þögn um ís-
lenzka húsgagnahönnun. Það er
viðburður ef maður sér eitt-
hvað skrifað um hann. Hvað
er að gerast núna á þeim vett-
vangi? Nú hefur ekki, ef ég
man rétt, verið haldin hús-
gagnasýning árum saman.
Gísli: Það eru tvö-þrjú ár síð-
an.
Stefán: Það hafa verið haldn-
ar hér á löngu tímabili fimm
eða sex sýningar, sú fyrsta
1960, síðan 1961. Svo kemur
langt bil. Næsta sýning er 1968.
Þessar þrjár sýningar voru
haldnar að tilhlutan húsgagna-
hönnuðanna, og síðan hafa
framleiðendur haldið tvær sýn-
ingar. Það sem er að gerast
þarna held ég sé örlítil vakn-
ing, einhver vonarglæta urn, að
þessir blessaðir teiknarar eða
hönnuðir fái aðgang að fyrir-
tækjunum sem framleiða hús-
gögn. Mér finnst það allt
standa til bóta.
Jón: Vandamálið er náttúrlega
smæð markaðarins. Ég held að
viðhorfið sé: „Við höfum því
miður ekki efni á að fram-
leiða þetta hérna. Þetta er anzi
fallegt og frumlegt. Við höfum
ekki séð þetta í neinum er-
lendum blöðum. En kæri vinur,
við getum ekki framleitt það.
Þetta er svo lítill markaður, og
það verður of dýrt.“ Er ekki
eitthvað til í þessu?
Stefán: Jú, kannski, en svo er
aftur spurningin, hvað sé frum-
legt og hvað ekki.
Jón: Auðvitað er ekkert nýtt
undir sólinni; það vitum við
úr Biblíunni.
Stefán: Ég held að þetta slag-
orð, sem hefur verið notað svo
mikið hér á landi í sambandi
við hugsanlegan útflutning, að
það eigi að búa til eitthvað
með islenzkum séreinkennum,
sé dálítið hættulegt. Hvað eru
þessi íslenzku séreinkenni í
okkar hugum? Það er eitthvað
bölvað húmbúkk, eitthvað sem
er nógu afkáralegt til að geta
ekki verið annað en íslenzkt.
Jón: Já, að það sé svo lélegt,
að það hljóti að vera héðan
komið!
SAM: Þetta er spurning sem
vissulega er vert að velta betur
fyrir sér. Nú er það staðreynd,
að við höfum flest okkar mjög
Stefán: Ég held það sé aug-
ljóst mál, að húsgagnahönnuð-
ir hafi ekki komizt að hjá okk-
ur, og það er kannski fyrst og
fremst vegna þess að opinber-
ir aðilar hafa rekið algerlega
óábyrga, ef nokkra, stefnu í
sambandi við hönnun og listir
á öllum sviðum. Það er spurn-
ing hvort fyrst þurfi ekki að
koma til ábyrg opinber stefna,
til dæmis með reglum um að
búa opinberar byggingar hlut-
um sem hannaðir hafa verið
hérlendis, og þar er yfirleitt
að ræða um svo mikið magn,
að kostnaðarhliðin á ekki að
þurfa að vera neitt vandamál.
í þessu efni gætu arkítektarn-
ir kannski rétt okkur hjálpar-
hönd.
Jón: Mætti ekki i leiðinni ræða
málaralist og yfirleitt aðrar
myndlistargreinar í arkítekt-
úr?
Stefán: Auðvitað hangir þetta
allt á sömu spýtu.
Hörffur: Mér finnst hefðin vera
mikið atriði í sambandi við
listiðnina, og þá á ég ekki við
falska hefð, heldur lifandi
hefð, og hana vil ég skilgreina
svo, að þeir sem gáfaðastir eru
ákveðnar hugmyndir um til
dæmis finnskan arkitektúr og
finnska hönnun á gagnsmun-
um. Við sjáum strax að þetta
er finnskt. Þarna er með öðr-
um orðurn eitthvað sem þeir
hafa skapað sjálfir og er ein-
kennandi fyrir þá, ánþess að
um húmbúkk sé að ræða.
Stefán: Ég held að þetta sé
ekki alveg rétt, vegna þess að
góð hönnun ber ekki endilega
með sér, hvaðan hún er. Og
þegar maður hefur góða hönn-
un, þá spyr maður ekki, hvað-
an hún sé.
Gísli: Það eru til ákveðnar
stefnur og straumar, sem eiga
upptök sín á ákveðnum stöð-
um. Menningarleg hefð, bygg-
ingarefni og margt fleira vekja
slíka strauma.
Hörffur: Mér finnst mergurinn
málsins vera sá, að stefni
menn að því að gera góða list,
þá er sú viðleitni jákvæð, en
séu menn að stefna að því að
gera þjóðlega list, þá er að
mínum dómi komin til sög-
unnar firring.
á hverjum tima miðli annað-
hvort sjálfir eða með verkum
sínum til þeirra sem eru efni-
legastir i næstu kynslóð á eftir.
Þetta er hin raunverulega hefð.
Hin falska hefð er fólgin í því,
að menn sem nenna ekki að
leggja það á sig að fylgjast með
list, stilla upp einhverri for-
múlu um, hvernig hefðin sé,
og endurtaka hana síðan, af-
því það er svo auðvelt. í sam-
bandi við listiðnað eigum við
mjög gamla hefð í landinu þar
sem eru saumur, vefnaður og
silfursmíði. Hinsvegar eigum
við enga hefð i leirmunagerð.
Þegar ég tala um hefð, á ég
ekki við það að konur fari
uppá Þjóðminjasafn, einsog nú
er lenzka, og stæli mynstur sem
voru i tízku á miðöldum, og
þegar ég tala um tízku á ég
við raunverulegar listastefnur.
Þessi svokallaða þjóðlega list
er ekkert annað en speglun á
því sem var að gerast í útlönd-
um á miðöldum. Það er ekkert
þjóðlegt við það að taka upp
gamlar listastefnur, sem voru
við lýði fyrir 4-500 árum. Þeg-
ar ég fer með mína nemend-
ur uppá Þjóðminjasafn, þá tala
ég við þá um það, að í þess-
um gömlu verkum er ákveðin
Húsgagnahönnun
Oáhyrg opinber stefna
35