Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 32

uppmælingar, sem gerðar eru
hér, og margt í þeim dúr. Það
er til geysimikið úrvinnslu-
efni.
Stefán: Úrþví farið er að tala
um rætur, þá held ég að allri
list í landinu væri meiri greiði
ger með því að reyna að koma
þessari fræðslu inní kerfið
miklu fyrr, í stað þess að byrja
í efstu lögunum.
SAM: Nú væri fróðlegt að
heyra i framhaldi af því, sem
sagt hefur verið um hefð, æski-
legar stofnanir og framtíðar-
verkefni, hvort þið teljið að
til sé einhver íslenzkur nútíma-
arkítektúr sem standi undir
nafni.
Guðrún: Ég tel að til sé i viss-
um skilningi íslenzkur arkí-
tektúr, en ég ætla ekki að láta
í ljós neina skoðun á gæðum
hans. Ef við tölum um íslenzk-
an arkítektúr, þá finnst mér
allt sem gert er hér vera sama
marki brennt og það sem Guð-
jón Samúelsson gerði, það er
þessi óskaplegi mónúmental-
ismi: „Hér kem ég, og það þarf
að vera pláss fyrir mig, því ég
er sko listamaðurinn.“ Mér
finnst vanta vissa auðmýkt í
íslenzkan arkitektúr. Mér þykir
skorta mikið á fjölbreytni í
sambandi við efnisval. Við ein-
skorðum okkur raunverulega
við örfá byggingarefni, og ann-
að er bara tabú, forboðið. Arkí-
tektarnir eiga auðvitað sína
sök á þessu, en sé talað við
hinn almenna borgara, þá
skynjar hann ekkert annað
byggingarefni en steinsteypu
og bárujárn á þakið. Sé það
fengið, er allt öruggt og í lagi.
Ég held að mikið af okkar ó-
gæfu í sambandi við nýju
hverfin í Reykjavík stafi af
þessari einhliða skoðun á því
hvað sé bygging. Þegar talað
er um, hvað og hvemig byggt
er á íslandi nú, þá verðum við
líka að gera okkur ljóst, að það
eru alls ekki arkítektarnir sem
sitja hér við völd. Það eru
bara allt aðrir menn, það eru
byggingameistararnir. Það eru
þeir sem eru að byggja Breið-
holt, en ekki arkítektarnir.
Gísli: Arkitektamir teikna hús-
in.
Guðrún: Okkur er kennd is-
lenzk bókmenntasaga frá ung-
um aldri. Við lesum ljóð ár
eftir ár.
Hörður: Ég er sammála Stef-
áni, en þessi menntun fæst
ekki tekin inní skólakerfið fyrr
en stofnanirnar eru komnar.
Hvaða stofnun er það sem miðl-
ar bókmenntum í barnaskóla
og gagnfræðaskóla? Það er Há-
skóli íslands.
Guðrún: Teikna húsin? Guð
minn almáttugur hjálpi þér!
Þeir teikna í mesta lagi 10%
af því sem byggt er. Ef við
förum svo að hugleiða hvað er
leyfilegt að byggja í Reykjavík
nú, þá er það algerlega ófor-
svaranlegt hvað hægt er að
byggja. Það er hægt að byggja
íbúðir, sem eingöngu hafa
glugga i norður, þannig að
þangað kemur aldrei sólar-
glæta. Ég tel glæpsamlegt að
setja fólk inní slikar einhliða
íbúðir, sem fá bara birtu úr
einni átt.
Jón: Það ætti að vera brot á
heilbrigðissamþykktinni.
Guðrún: Já, það er rétt, en
henni er bara alls ekki fylgt
eftir. Svona eru óteljandi at-
riði, sem fólki er boðið uppá.
Það segir ekkert við þessu.
Hvernig er með nýtingu á þess-
um svokölluðu plönum? Það
er kastað milljónum í einhver
plön, og svo fer kannski stór
hluti íbúðar í eitthvert rými
sem enginn getur haft not af.
Það hefur ekki verið gerð nein
úttekt á þessu. Það hefur bara
enginn haft orku til þess, en
vitanlega þyrfti þetta rann-
sóknar við.
SAM: Þú ert á því að bygg-
ingameistararnir ráði þessu?
Guðrún: Já, þeir ráða þessu,
og nýjasta dæmið er það, að
byggingameistarar vilja nú fá
að ákveða lögun á húsum í
sambandi við skipulagsverkefni
hér í Reykjavík. Þeir segja:
„Það er ákveðin lögun á hús-
um, ákveðið þakform, ákveðin
dýpt, ákveðin stærð, sem er
hagkvæmast fyrir okkur að
byggja.“ Það er semsé gróða-
sjónarmiðið eitt sem ræður.
Allt annað, sem við arkítektar
teljum kannski vera til bóta
fyrir fólkið, er hunzað. Þeir
segja við okkur og ég hef ný-
legt bréf uppá það, að við sjálft
liggi að innfæddir Reykvíking-
ar verði að flytjast burt úr
borginni vegna allskyns
heimsku í arkítektum, sem séu
að bera fram fáránlegar kröf-
ur á borð við það, að íbúðir
eigi að hafa birtu úr tveimur
áttum og annað þessháttar.
SAM: Ástandið stafar semsé af
því, að arkítektar fá ekki að
ráða?
Guðrún: Það er ég ekki að
segja, en hitt legg ég áherzlu
á, að arkitektar hafa ekki tæki-
færi til að beita sér einsog til
dæmis Guðjón Samúelsson, þó
honum væru vissulega mis-
lagðar hendur. Kannski eiga
arkítektar sök á ófremdinni, en
það eru ekki þeirra verk sem
verið er að byggja. Auðvitað
hefðum við átt að hafa miklu
hærra. Við höfum bara þag-
að, en hefðum vitaskuld átt að
halda uppi gagnrýni, því aðr-
ir virðast ekki ætla að gera
það.
SAM: Enda stendur það ykkur
næst.
Guðrún: Já, það stendur okkur
næst.
SAM: Þú gagnrýndir tilhneig-
ingu til mónúmentalisma í is-
lenzkum arkítektúr, Guðrún.
Stefán: Mér finnst einhvern-
veginn að arkítektar hafi ver-
ir duglegastir i því að kveða
niður allar umræður um arkí-
tektúr.
Guðrún: Það er alveg laukrétt,
því einn arkítekt hefur aldrei
mátt gagnrýna annan ánþess
allt færi i bál og brand.
SAM: Jæja, Jón, þú getur víst
trútt úr flokki talað.
Jón: Ég verð nú að segja, að
ég þykist hafa gagnrýnt ýmis-
legt og þarámeðal ýmsa starfs-
bræður mína, en mér hefur
Eru einhver séríslenzk ein-
kenni á þessu fyrirbrigði?
Guðrún: Já, ég held þau séu
fyrir hendi, en ég er ekki reiðu-
búin að svara þessu. Það eru
einhverskonar ýkjur sem mér
geðjast ekki að. Það hefur ein-
hver tengsl við nýríkan hugs-
unarhátt íslendinga. Það er
einsog menn geti aldrei nóg-
samlega sýnt veldi sitt.
Jón: Eigandans eða arkítekts-
ins?
Guðrún: Beggja. Það einfalda
og látlausa á ekki uppá pall-
borðið hjá fslendingum.
Hörður: Það eru bannorð á ís-
landi.
Guðrún: Við getum tekið
gamalt dæmi, og með því er ég
ekki að kasta neinni rýrð á
umrætt hús. Við getum borið
saman hús Thors Jensens við
Fríkirkjuveg og Bernhöftstorf-
una við Lækjargötu, Bakara-
húsið. Annarsvegar hús með
miklu prjáli, hinsvegar einfalt
hús. íslendingum finnst prjál-
húsið fallegt og fínt.
Hörður: Ég vil nú ekki kalla
það prjálhús.
Guðrún: Jú, það er prjálhús í
vissum skilningi. Það er fullt
af dóti í því, sem er til skrauts.
Ég er ekki að halda þvi fram,
að þetta sé slæmt hús, langt
frá því. Hitt húsið er einfalt
og yfirvegað, hlutföllin falleg,
en um það talar enginn á ís-
landi.
aldrei verið svarað opinberlega.
Það sem ég birti til dæmis í
Samvinnunni sumarið 1970 var
þess eðlis, að í hvaða landi
öðru en íslandi hefði verið
krafizt rannsóknar á atferli
þeirra opinberu embættis-
manna sem ég bar á sakir —
náttúrlega með réttu: ég hafði
rök og ég hafði sannanir. Þeg-
ar þessi glæpastarfsemi er af-
hjúpuð, er íslenzka aðferðin
einfaldlega sú að svara ekki.
Mér finnst ekki fyllilega rétt
hermt, að arkitektarnir kveði
niður allar umræður, en það
svarar bara enginn gagnrýni,
nvorki arkítektar né opinberir
embættismenn.
Byggingameistarar
Að þegja
gagnrýni í hel
32