Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 18

Hringborðsumræður þær, sem
birtust f síðasta hefti Sam-
vinnunnar og birtast f þessu
hefti, voru upphaflega teknar uppá band að tilhlutan tímaritsins
„Atlantica & lceland Review", og blrtust úrdrættir úr þelm f 10 ára
afmælishefti rltsins á liðnu sumrl. Samvinnan blrtir hinsvegar umræð-
urnar f heild, enda eiga þær ekki siður erindi við Islendinga en erienda
lesendur, og margt í þeim raunar beinllnis stílað uppá fslenzka les-
endur. I fyrri umræðunni um (slenzka menningu f fortfð, samtfð og
framtfð var vfða komið við, enda af miklu að taka, og hún virðist hafa
vakið talsverða athygli, þó kannskl hefði hún mátt vera hnitmiðaðrl
og „þrengrl".
Umræðunni um sjónmenntlr á Islandi f þessu hefti er markað miklu
þrengra svið og þvf farið ýtarlegar útí einstök atriði. Ætlunln var að
fjalla um allar greinar sjónmennta, enda er það vlssulega gert, en
meginhluti umræðunnar snerlst um fslenzka byggingarlist fyrr og sfð-
ar, og má kannskl hafa það til marks um vaxandl áhuga hérlendis á
byggingarlist og ekki síður hitt, að minna hefur verið um hana fjallað
á opinberum vettvangi en flestar aðrar llstgreinar. Það kann elnnlg
að hafa ráðið nokkru um gang umræðunnar, að annar listmálaranna,
sem til leiks voru kvaddlr, er fróðastur Islendinga um sögu Innlendrar
byggingarlistar, þannlg að varla gat farið hjá þvf, að hann og arkí-
tektarnir ættu ýmislegt vantalað. Vegna þeirrar stefnu, sem umræðan
tók, var horfið að þvf ráði að blnda myndskreytinguna við byggingar-
list, þareð hið merkilega myndasafn Harðar Ágústssonar veltti fágætt
tækifæri til að bregða upp allglöggri mynd af þróun íslenzkrar bygg-
ingarlistar frá upphafi framá þennan dag. Myndirnar einar segja mlkla
og merkilega sögu.
Þó vissulega sé mikill og vaxandi áhugl á sjónmenntum í landinu,
sem kemur ekki sízt fram í þvf, að nú er farið að fela innlendum lista-
mönnum að myndskreyta bækur f verulegum mæll (sbr. til dæmls hina
merkilegu þjóðsagnaútgáfu Helgafells f smáheftum), þá verður þvf varla
neitað að þessi mikilsverðl þáttur almennrar menntunar hefur verlð
stórlega vanræktur í skólakerfi landsins, og eiga bæði sjónmenntlr og
tónmenntir sammerkt um það, að þær eru nánast hornrekur f mennta-
kerfinu, hvað sem ilður lögum og reglugerðum. Er hreint ekki vanza-
laust, hve Iftlll gaumur þessum meginþáttum hefur verið geflnn af for-
ráðamönnum menntamála. Engar handhægar eða nothæfar kennslu-
bækur eru tll á fslenzku f almennrl listasögu, myndiistarsögu, bygg-
Ingarlistarsögu, listlðnaðarsögu eða tónlistarsögu. Þessl örbirgð verð-
ur vart skýrð með öðru en ómenguðu tómlæti eða áhugaleysi um al-
menna uppfræðslu þjóðarinnar. Hvað væri tll dæmis eðlilegra en að
Menningarsjóður hefðl forgöngu um útgáfu slíkra rita, og vissulega
hefði það verið verðugt og viðeigandi verkefni á þjóðhátíðarári að
efna f myndarlega alhliða íslenzka llstasögu. Elnsog málum er háttað,
má það helta tllvlljun eða jafnvel slys, ef langskólagengnir menn hafa
nokkra viðhlítandl hugmynd um menningararf þjóðarlnnar annan en
bókmenntaarfinn.
Á þessari ófremd verður að ráða bót hið bráðasta, ekkl sfzt þegar
þess er gætt að myndin verður æ snarari þáttur f allri menningu og
daglegu Iffl þjóðarinnar, jafnt f dagblöðum, tfmaritum sem sjónvarpl.
Með síðastnefnda fjölmiðlinum er komið hið ákjósanlegasta tæki tll að
sjónmennta þjóðina, en alllr vlta hvernig sjónvarpið okkar rækir það
frumhlutverk sitt. Er þessi sofandaháttur þeim mun furðulegrl sem
myndlistir standa með tlltölulega miklum blóma í landinu, að mlnnsta-
kostl málaralist og höggmyndalist.
Um það þarf vfst engum blöðum að fletta, að þráttfyrlr fallegar há-
tfðaræður og hástemmt hjal stjórnmálamanna á tyllidögum um þúsund
ára mennlngu þjóðarinnar, vantar hér tiltakanlega ábyrga og markvlssa
opinbera menningarstefnu, sem tryggl að hinlr fjölskrúðugu og miklu
skapandi kraftar, sem með þjóðinnl búa, fál notið sfn til elnhverrar
hlftar. Það er segln saga, að menningarmálin eru ævinlega látln sltja
á hakanum á Alþingi (sbr. frumvörpln um Þjóðleikhús og aimennings-
bókasöfn), en tfml þingmanna fer meira og minna f einskisvert arga-
þras um aukaatrlðl. Það er ekkert annað en tröllkvennaleikur með
fjöregg þjóðarinnar að láta menningarmálin llggja f láglnni meðan
hégómamálln rlða húsum hjá æðstu valdastofnun landsins. Sú tfð er
liðin, að einstakllngar á borð við Ragnar f Smára geti af eigln ramm-
lelk haldið llfl f mennlngunni og átt frumkvæðl að nýjum menningar-
fyrlrtækjum. Til þarf sameiginlegt átak forráðamanna á öllum svlðum
þjóðlffsins, og þar mættu fjöldahreyfingar á borð við verkalýðssamtök-
In og samvinnuhreyfinguna gjarna leggja hönd á plóginn. Afrek Islend-
Inga á kreppuárunum sanna, svo ekki verður um deilt, að það er ekkl
fjárskortur sem hamlar menningarsókn og þjóðlegri reisn, heldur sú
nýríka vllla, að gljáfægður ytri rammi nægi til að skapa þjóðlnni mann-
sæmandi Iff, og sá nýlenduhugsunarháttur, að ailt sem nýtilegt sé
verðl að koma að utan, ýmist með svokölluðum erlendum sérfræðingum
eða með sultarkostl bandarísku menningarmlðstöðvarinnar á Miðnes-
heiði. I þessu sambandl og f tllefnl af upprennandi þjóðhátfðarári er
ekki úr vegl að rlfja upp hln fleygu orð Jóns prófessors Helgasonar:
Sú þjóS, sem veit sér ekkert æSra mark
en aurasníkjur, sukk og fleSulæti,
mun hljóta notuS herra sinna spark
og heykjast lágt í vergangsmanna sæti.
Sú þjóS, sem dottar dáSlaus, viljasljó,
og dillar þeim er Ijúga, blekkja, svíkja,
skal fyrr en varir hremmd í harSa kló.
Hægt er aS festast, bágt mun úr aS vikja!
Að endlngu skal þess getlð að beiðni íþróttafulltrúa rikislns, að
Sáttmáll almannafþrótta Evrópu, sem birtur var f 4. heftl Samvinnunnar
á þessu árl, var þýddur á fslenzku af Ritverkl hf. á vegum mennta-
málaráðuneytislns, en Samvlnnan tók sér það bessaleyfl að færa þýð-
inguna til betri vegar á nokkrum stöðum þar sem hún var lltt eða ekkl
skiljanleg. s-a-m