Samvinnan - 01.12.1973, Blaðsíða 45

bókhlaða, Borgarleikhús, Tann-
garður, Landsspítalaviðbót,
nýtt útvarps- og sjónvarpshús,
skipulag borgarinnar í heild.
Öll stóru mannvirkin gleymast
afþví við erum alltaf að deila
um Bernhöftstorfuna.
Hörður: Þetta er rétt að vissu
marki, en ég vil alls ekki við-
urkenna það að ég sé að búa
til eitthvert rjúpumál þegar ég
berst fyrir því, að húsin í Bern-
höftstorfunni séu varðveitt.
Jón: Ég er ekki að gagnrýna
viðhorf verndunarmanna, held-
ur spyr ég hvort stjórnmála-
mennirnir okkar séu ekki al-
sælir með, að hægt sé að rifast
um þetta mál, meðan þeir
fremja hryðjuverkin í kyrrþey.
Hörður: Þau voru flest framin
áður en Bernhöftstorfan kom
til.
Hörður: í framhaldi af þessu
vil ég loka hringnum með því
sem ég byrjaði með: Til þess að
íslendingar fái raunverulegan
áhuga á sjónmenntum, verða
þeir að gera sér grein fyrir því,
að þeir eigi eitthvað sjálfir frá
fortiðinni. Við eigum það, en
því hefur alls ekki verið kom-
ið á framfæri. Þessvegna álit
ég að fræðslan um það sem við
höfum átt sé mjög mikilvæg,
en ég vil ekki bara horfa til
baka, heldur líka fram. Við
verðum að byrja á því að skrifa
íslenzka listasögu, íslenzka
byggingarlistasögu og islenzka
listiðnaðarsögu, svo hægt sé að
vekja stolt þjóðarinnar yfir því
sem við eigum. Endaþótt rifizt
sé um stefnur og strauma i
bókmenntunum, módernisma,
atómskáldskap og svo fram-
vegis, þá er raunverulegur bók-
menntaáhugi meðal íslend-
inga, afþví þeir vita að þeir
hafa átt markverðar bók-
menntir. Annað brýnt fram-
tíðarverkefni er að fá innlend-
ar stofnanir í öllum þessum
SAM: Hvað vilduð þið segja
um íslenzka höggmyndalist?
Hvar er hún á vegi stödd?
Hörður: Ég held hún sé í svip-
aðri stöðu og aðrar listgreinar.
Jón: Ég er alls ekki að ásaka
friðunarmenn, en reyna að lita
á málin frá sjónarhóli póli-
tíkusanna, sem leiða ykkur á
eftir gulrótinni.
Hörður: Sálrænt séð er þetta
auðvitað alveg rétt athugað.
Eftir því sem svikin verða stór-
kostlegri, þeim mun meira ríf-
umst við um smáatriðin.
Stefán: Er ekki kjarni málsins
sá, að það sem við þurfum að
gera er að auka virðingu lands-
manna fyrir þessu formlista-
fólki öllu saman? Það er tal-
að um að arkítektar teikni ó-
hæf þök sem ekki haldi vatni,
og um það hugsar fólk. Allir
þeir kraftar, sem við höfum
yfir að ráða, verða okkur ó-
nýtir, ef við fáum ekki ein-
hvern myndugieik til að hag-
nýta þekkingu okkar.
formgreinum. Nú er það mikil
tízka og ég finn það ekki sízt
hjá nemendunum, að ekki megi
vera nein miðstjórn, heldur
skuli framkvæmdavaldi og
frumkvæði dreift sem víðast, og
árangurinn hefur orðið sá, að
ekkert hefur verið gert, enda
vilja þeir ekki einusinni hafa
félög i skólanum. Ég er það
hlynntur miðstjórnarvaldi, að
ég vil koma hér upp fræðslu-
miðstöðvum og fræðslustofn-
unum. Alveg einsog við höfum
Alþingi, menntamálaráðuneyti
og aðrar slíkar stofnanir, vil ég
koma hér á fót sérstakri Sjón-
menntastofnun, þar sem starf-
semin er þannig skipulögð, að á
einum geira eru listiðnaðar-
mennirnir, öðrum arkítektarn-
ir, þriðja frjálsmyndlistamenn-
irnir, en vinni saman og verði
áhrifaafl í þjóðfélaginu, sem
tekið er tillit til.
Jón: Það er semsé Bauhaus-
hugmyndin.
Hörður: Já, það er rétt.
Það er ofurlítill skyldleiki með
arkítektum og myndhöggvurum
að því leyti, að þeir þurfa að fá
stór verkefni og geta ekki með
góðu móti unnið i litlum form-
um einsog málararnir. Til
stórra verkefna þarf fjármagn,
en það hefur lítið verið hugsað
fyrir því, þannig að mynd-
höggvarar hafa í vissum skiln-
ingi verið i svelti. Aukþess er
miklu erfiðara að stunda högg-
myndalist, það þarf meira þrek
í það, og þarafleiðandi leggja
færri útá þá braut, þannig að
við höfum átt miklu færri
myndhöggvara en málara.
SAM: En teljið þið ekki að
okkar beztu myndhöggvarar
séu hlutgengir hvar sem er?
Hörður: Þeir eru á alveg sama
plani og málararnir. Ég get
ekki gert uppá milli þeirra.
Jón: Þeir fá bara alltof, alltof
fá tækifæri til að spreyta sig.
Hugsið ykkur til dæmis þessa
hugsýn Ásmundar Sveinssonar
að búa þessar tröllvöxnu skess-
ur og þjóðsagnapersónur til í
viðeigandi stærð, ekki neinni
postulinshundastærð, láta þær
standa yfir götu, einsog hann
hefur til dæmis hugsað sér
Helreiðina. Hversvegna ekki?
Við þurfum endilega að láta
gamla manninn geyspa gol-
unni, og þá verður eflaust rok-
ið upp til handa og fóta til að
hrinda hugmyndum hans í
framkvæmd.
Gylfi: Mér finnst við hafa átt
mjög góða menn í höggmynda-
list, bæði Sigurjón Ólafsson,
Ásmund Sveinsson og fleiri. Af-
því minnzt var á tækifæra-
skortinn, sem þessir menn búa
við, vil ég benda á Jón Gunnar
Árnason, sem er að mínu mati
mjög mikill listamaður. Á öll-
um sínum ferli hefur honum
Gylfi: Það er ein spurning sem
mér liggur á hjarta: Er ís-
lenzkt þjóðfélag og umhverfi
hvatning myndlistarmönnum,
hönnuðum og arkitektum?
Stefán: Með umhverfi er átt
við landslagið og fólkið, eða
hvað?
Gylfi: Já, og þjóðfélagið.
Jón: Það væri kannski nær
sanni að kalla það ögrun.
Gylfi: Ég held að menn stæðu
einusinni veitzt tækifæri til að
búa til sæmilega stórt verk, það
var á Hagatorgi fyrir framan
Háskólabíó í sambandi við
Listahátíðina 1970, og það var
gert til bráðabirgða. Hann varð
að standa í þrasi til að fá örlitla
hækkun á þóknuninni vegna
þess að hann vildi ganga sóma-
samlega frá verkinu. Önnur
tækifæri hefur þessi listamaður
tæplega fengið. Reyndar var
honum falið að gera handrið
fyrir norðan nú nýlega, það er
að segja gagnsmun sem hann
breytti reyndar í listaverk. Svo
er hitt, að þessir myndhöggvar-
ar, sem hér hafa starfað, hafa
gert mjög stóra hluti, og ég
hef í rauninni ekkert við það
að athuga, en nú er skúlptúr-
inn að taka á sig allt önnur
form. Hann er að verða miklu
smágerðari. Menn einsog
Magnús Tómasson og fleiri
vinna i smáum formum, en
verk þeirra teljast samt skúlp-
túr. Margir þessara hluta hefðu
engan ávinning af þvi að vera
stækkaðir. Annað sem ég vildi
benda á í sambandi við islenzka
myndlist er það, að hún hefur
verið alltof mikið bundin við
olíumálverk. Hún hefur fyrst og
fremst verið olíumálverk. Þeg-
ar nú er lagt útá nýjar braut-
ir, er fólk svo óvant þessu, að
það tekur alls ekki við sér.
Hörður: Það er meira að segja
þannig, að ekki þýðir einusinni
að bjóða því teikningu.
Gylfi: Það er satt. Ég þekki
það nú manna bezt.
Jón: Grafík hefur alltaf verið
útundan hjá okkur.
ekki í þessu striti, ef umhverf-
ið væri ekki hvetjandi.
Stefán: Er ekki til einhver lög-
gjöf, sem kveður svo á, að verja
skuli ákveðnum hundraðshluta
af byggingarkostnaði hins op-
inbera til myndlistarsköpunar?
Hörður: Það tekur einungis til
skólabygginga, og það er alger-
lega háð samþykki hlutaðeig-
andi skólanefndar.
Gylfi: Ég hef það eftir góð-
um heimildum, að einar
fimmtán byggingar hafi átt
Sjónmenntastofnun
Höggmyndalistin
Er umhverfið
listhvetjandi?
45