Samvinnan - 01.02.1977, Qupperneq 38

Fyrstu skip Sambandsins. Hvassafell (kom 1946) í heimahöfn á Akur-
eyri; Arnarfell (kom 1949) við lestun á ísafirði. Skipareksturinn heyrði
í fyrstu undir aðalskrifstofu og var Sigurður Benediktsson forstöðu-
maður hans, þar tii 1952, að Skipadeild var stofnuð.

Verk og starf þar sem áður voru orðin ein
Hér fer á eftir kafli úr ræðu Vilhjálms á 50 ára afmæli
Sambandsins 1952.
Um árangur af starfsemi Sambandsins er ekki vert
fyrir mig að ræða beinlínis.
Starfið hefur verið aðallega og fyrst og fremst að ann-
ast verslunina fyrir félögin og félagsmenn, bæði á sölu
framleiðslu þeirra og útvegun og sölu á neysluvörum.
Þetta var, er og á alltaf að verða kjarninn í starfsemi
Sambandsins.
En með mikilli, vel rekinni verslun koma fram margs
konar aðrir rekstursmöguleikar sem kalla eftir úrlausn.
Fyrir þjóð, sem býr á eylandi, eru skipaflutningar eitt
meginatriðið fyrir heilbrigðu og hagkvæmu lífi fólksins.
Af þessari ástæðu hefur það frá upphafi verið áhuga-
mál Sambandsins að eignast eigin skip. Þessi draumur
rættist þó ekki fyrr en 1946, en síðan hefur hvert skipið
af öðru bæst við í flotann. Síðast kæliskipið „Jökulfell“,
en með starfrækslu þess hefur alveg sérstaklega orðið
áberandi hvað stórkostleg breyting til bóta hefur átt
sér stað fyrir allar smáhafnir landsins og hvað aðstaða
fólksins á þessum mörgu smáu stöðum hefur stórbatnað
vegna þeirrar auknu þjónustu sem með þessu var unnt
að veita.
Reynslan hefur einnig sýnt að samvinnan hefur sitt
mikla verk að vinna á sviði iðnaðar. Með iðnaðinum má
stórauka verðmæti framleiðslunnar. Með honum má
drýgja þjóðartekjumar með því að vinna neysluvörur úr
íslenskum og erlendum hráefnum. Sambandið hefur ver-
ið brautryðj andi á sviðum ullariðnaðar og skinnaiðnaðar.
Það hafði forgöngu um byggingu frystihúsa, og áhrif þess
voru fyrst og fremst að verki þegar fyrstu skilyrðin voru
sköpuð til útflutnings á frosinni vöru. Nú er svo komið
að Sambandið og kaupfélögin eiga mikinn og fjölbreytt-
an iðnað víða um land.
Þannig hafa samvinnusamtökin, og þá fyrst og fremst
Sambandið, verið ein þeirra styrkustu leiða sem lands-
menn völdu til að afla þeirra tækja sem þeir þurftu til að
skapa sér betra og auðugra líf i þessu landi, og vegna
þessa er fjármagn það, sem fólkið skapar í landinu með
vinnu sinni, ekki lengur streymandi burt til annarra
landa, heldur er það notað til að koma á fót fleiri mann-
virkjum og framleiðslutækjum sem auka þjóðarauðinn,
veita atvinnu, bæta við verðmæti afurða og tryggja hag-
kvæmari vörudreifingu en þjóðin hefur nokkru sinni áð-
ur búið við.
Enn í dag er það tvímælalaust eitt þýðingarmesta hlut-
verk samvinnusamtakanna og skylda þeirra gagnvart
þjóðinni, auk þess sjálfsagða að annast hagkvæma og
heilbrigða verslun, að halda áfram að auka og efla fram-
leiðslu þjóðarinnar með nýjum verksmiðjum, frystihús-
um, sláturhúsum, hvers konar þjónustufyrirtækjum og
fleiri skipum.
Það er jafnan svo að hugsjónir ber hátt á frumbyggja-
árum, og mönnum þykir vegur þeirra oft minnka er marg-
þætt verslunar- og framleiðslustarfsemi hefur risið upp,
þar sem áður var ekkert slíkt. Enda þótt staðföst sókn í
starfi og fjölþættur rekstur stórfyrirtækj a sýni nú á dög-
um ekki sama eldmóð og áður ríkti, hvorki í samvinnu-
hreyfingunni né á öðrum sviðum þjóðlífsins, þá ætla ég
samt að óhætt sé að fullyrða að vegur samvinnuhugsjón-
arinnar hafi aldrei verið meiri hér á landi en nú.
Það var draumur frumherjanna að verk og starf kæmi
þar sem áður voru orðin ein, og það er gæfa okkar að svo
hefur orðið. En samt hvílir sú skylda á herðum okkar að
efla enn til stórra muna þá hugsjón sem er kjarninn og
34