Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.04.1909, Blaðsíða 3

71
Verzluninni við kaupmenn var optiega áður háttað
svoleiðis, að menn skiptu við þá með þeim eina ásetn-
ingi: að hafa sem mest upp úr slíkum viðskiptum, á
einhvern hátt. Hins vegar höfðu kaupmenn optast vaðið
fyrir neðan sig og sáu sjer jafnan borgið. Bændur skuld-
uðu þeim, sumpart af því að efnin voru iítii til að borga
með, og sumpart af því, að kaupmenn vildu gjarnan
láta svo vera til þess að tryggja sjer frambúðarviðskipti
þeirra. Með þessu móti reyndu kaupmennirnir að gera
sjer viðskiptamennina háða, og tókst það einnig vonum
fremur, þeir skömtuðu síðan úttektina og rjeðu öilu
verðlagi, og í þeim efnum fóru þeir opt lengra en góðu
hófi gegndi. Á þennan hátt urðu kaupmennirnir nokkurs-
konar fjárráðamenn viðskiptamanna sinna. Hinsvegar urðu
menn þess opt varir að menn voru beittir brögðum í
viðskiptunum, og það vandi þá á, að gjalda líku líkt,
þegar tækifæri gafst. Petta leiddi svo smámsaman til
þess, að ekki þótti vandgert við kaupmennina, og sumir
álitu saklaust að bregða loforðum sínum við þá.
f'etta ólag, sem hjer hefir verið minnst á, mun, þegar
betur er aðgætt, hafa að miklu leyti átt rót sína að rekja
til vöraskiptaverzlunarinnar. Vöruskiptin leiddu af sjer
verzlunarskuldirnar, sem verið hafa og eru jafnvel enn
langversta átumeinið í öllum vorum viðskiptum. Verður
það eigi með tölum talið, hversu mikla ófarsæld þjóðin
hefir beðið við þetta fyrirkomulag, frá því fyrsta, bæði
í andlegu og efnalegu tilliti.
þessar viðskiptasyndir gamla verzlunarólagsins koma
nú einnig í Ijós í kaupfjelögunum og standa þeim fyrir
fullum þrifum, bæði beinlínis og óbeinlínis. Menn gleyma
því, eða þá skilja það ekki, að grundvöllurinn undir við-
skiptum við sitt eigið kaupfjelag er allur annar, en þeg-
ar um viðskipti við kaupmenn er að ræða. Með þessu
er þó eigi verið að rjettlæta atferli það, sem fyr er nefnt,
eða færa varnir fyrir því. En það, sem jeg í þ'essu sam-
bandi vildi minnast á er þetta: að menn blanda saman,
6*