Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.05.1923, Blaðsíða 48

42 Tímarit íslenskra samvinnufélaga.
og ef til vill langan tíma, og að bændur þeir, sem nú eru
búnir að fresta byggingum í 9 ár, og ekki geta beðið leng-
ur, þurfi að eiga snöggar gengisbreytingar og verðfall vof-
andi yfir höfði sér, ef þeir ráðast í að reisa eitthvað af
húsum sínum úr rústum.
3, Viðskiftalán.
Svo sem kunnugt er, eru verslanirnar einu lánsstofn-
anirnar, sem veita bændum viðskiftalán svo nokkru nemi.
Á það ekki einungis við í þeim héruðum, sem engar láns-
stofnanir hafa aðrar en verslanirnar, heldur einnig í þeim
héruðum, sem eru svo að segja undir handarjaðri bank-
anna. Auðvitað eru þetta leifar af gamalli venju frá þeim
tímum, þegar verslanirnar voru einu lánsstofnanirnar,
sem til voru í landinu. En síðan bankarnir fóru að starfa,
hafa þær haldið sömu venjunni við með mikið greiðari
lánveitingum til verslananna, en til viðskiftamannanna.
Bændur, sem óhikað fá 1000 kr. vöruúttekt tryggingar-
laust hjá hverjum. kaupmanni, fá ekki 100 kr. víxil í
banka, nema með ábyrgðarmanni. Og jafnhá lán og menn
geta fengið hjá kaupmönnum, fær allur þom bænda alls
ekki í banka, nema gegn veði eða „krosstrygðri“ sjálf-
skuldarábyrgð. Sumpart orsakast þetta af því, hvað bank-
arnir eru fáir og viðskiftasvæði þeirra stór, svo að banka-
stjórarnir geta alls ekki kynst til hlítar efnahag og per-
sónulegum eiginleikum viðskiftamannanna. En hinsvegar
gerir fjarlægðin viðskiftamönnunum alveg ókleift að
sækja lánveitingar til bankanna, því að ferðakostnaður og
fyrirhöfn við lántökuna, afborganir og framlengingar o. s.
frv. gleypa svo mikið af lánsupphæðinni, að það borgar
sig betur að fá vörurnar að láni hjá kaupmönnum og kaup-
félögum, þó að þær séu mikið dýrari, en þær mundu kosta
gegn peningaborgun.
Til þess að ráða bót á þessu, þarf samstarf milli bank-
anna og viðskiftamannanna. Að vísu eru bankarnir alveg
einvaldir í þessu efni og geta skapað hvaða lánsfyrirkomu-
lag sem þeim sýnist í landinu. Viðskiftamennimir hafa