Neisti - 01.06.1968, Blaðsíða 16

Þetta var staðfest 1951, með lögum um svokallaða " ákvörðunarhlutdeild"
(Mitbestimmimg), sem kváðu á um, að verkalýðsfélögin skyldu hafa
fasta fulltrúa 1 stjómum einstakra fyrirtækja. Þar sem þessum áfanga
var ekki fylgt eftir með frekari sókn, hlaut hann smátt og smátt að glata
upprunalegu innihaldi síhu. Fyrsta stigið f þeirri þróun var efnahags-
legt: samruni fyrirtækjanna f stærri heildir; endurreisn einokimarhring-
anna, sem fylgdi eftir "efnahagsundrinu" upp úr 1950, leiddi til þess,
að hin raimverulegu völd færðust ur höndum einstakra fyrirtækja og
fagfélögin misstu þannig þau áhrif, sem þau höfðu haft. Þetta var svo
staðfest með endurskoðun "Mitbestimmungs" - laganna 1956, sem að
vísu gerðu ráð fyrir þátttöku fagfélaganna í stjóm hinna stærri hringa,
né með miklu minni réttindum, en þau höfðu áður haft f einstökum
fyrirtækjum. Sem kunnugt er, hefur það síðan reynzt mjög auðvelt að
fá fulltrúa fagfélaganna til að sætta sig f höfuðatriðum við kapitaliskar
r ekstrar r eglur.
Ekki má skiljast svo við vandamál atvinnulýðræðis, að ekki sé gerð
grein fjrrir, hvemig það horfir við f hinum sósíalíska hluta heimsins f
dag. Þar sem málið á Vesturlöndum er fyrst og fremst til fræðilegrar
umræðu, en framkvæmdarmöguleikamir takmarkaðir, er í sósíáliskum
löndmn allt of litið um það rætt og þannig eru eyðilagðir þeir möguleik-
ar, sem opnazt hafa á núverandi þróunarskeiði. fþeirri endurskipu-
lagningu efnahagskerfisins, sem nú fer fram f mörgum sósfaliskum
löndum, er sorglega lftill gaumur gefinn að atvinnulýðræði i ströngum
skilningi orðsins, þ. e. áhrifum framleiðendanna sjálfra á rekstur fyrir-
tækjanna. Að svo miklu leyti sem um málið er rætt, er þvi stimdum
haldið fram af opinskáum talsmönnum hiimar nýju stefnu í efnahagsmál-
um, að nútíma tækni hafi gert rekstur fyrirtækja of flókið mál til þess
að verkamenn geti tekið verulegan þátt í honum, og hann hljóti að verða
verkefni sérmenntaðra manna. Við það er gjaman bætt þeirri röksemd,
að f öllu falli væru tilraunir með stjórn verkamanna á fyrirtækjum of
kostnaðarsamar fyrir sósfalfsk lönd f dag, þar eð þær mundu valda
truflunum á framleiðslunni.
Hvað snertir fyrri röksemdina, dettur engum f hug að halda þvf fram,
að verkamenn geti leyst af höndum öll verkefni tæknimenntaðra sér-
fræðinga, en gera ber greinarmun á sérfræðilegum skipulagsverkefnum
annars vegar og hins vegar þeim þjóðfélagslegu sjónarmiðum, sem segja
fyrir um markmið og skipulag framleiðslunnar.Ahrif verkamanna á stjóm
fyrirtækjanna mundu einmitt snerta hið siðarnefnda og beitingu þess f
smáatriðum; þeir mundu þannig taka virkan þátt í að ákvarða þann
ramma, sem aftur ákvarðar verksvið sérfræðinganna. Ef gerður er f
sósfalfskum löndum ónógur greinarmunur á þessu tvennu, á það sér
auðvitað félagslegar rætur: hin þjóðfélagslegu völd annars vegar hafa
ekki verið eins skýrt afmörkuð og f kapílalfskum löndum, heldur hefur
hið pólitfska miðsttómarvald um langt skeið seilzt mjög yfir á verksvið
efnahagssérfræðinga og þvf svara þeir nú, þegar allt valdakerfið er f
deiglunnimeð þvf að sækjast eftir meiri þjóðfélagslegum völdum, en tal-
izt geta f samræmi við sósfalfska þróun. - Við síðari röksemdinni
er það eitt að segja, að sósfalfsminn verður þá fyrst trúr sögulegri
iNifífiCTn
16