Andvari - 01.04.1962, Page 44

42
SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON
ANDVARI
Þú endalausa gáta, þú eilífleikans haf,
minn andi flögrar máttlaus um dimma
vegu þína.
SumariS 1885 dvaldist Hannes heima
á íslandi og var þingskrifari. Matthías
Jochumsson hafði skroppiS til Lundúna
og Hafnar um voriS og varS samskipa
þeim Ilannesi og Þorvaldi Thoroddsen
heimleiSis og segir í ævisögu sinni: „hcf
ég aldrei fariS meiri skemmtiferS milli
landa."1) Um þessar mundir voru uppi
nokkrar pólitískar hræringar. StuSnings-
menn Benedikts Sveinssonar, einkum
Þingeyingar, höfSu stofnaS ÞjóSliS ís-
lendinga, og gengust þau samtök fvrir
Þingvallafundi um stjórnarskrármáliS
skömmu eftir heimkomu Hannesar. Til
þeirrar samkomu orti Stcingrimur Thor-
steinsson Oxar viS ána. Þessu baráttuljóSi
þjóSernisvakningar sneri Hannes upp í
biturt háS og skop. Má honum þá hafa
þótt viS eiga kvæSi sitt í Heimdalli ári
fyrr:
Strikum yfir stóru orSin,
standa viS þati minni reynum.
Skjöllum ekki skrílsins vammir.
Skiljum sjálfir, hvaS vér meinum.
Fliprum ei, aS frelsi höfum
fyrr en sjálfir hugsa þorum.
Segjum tkki, aS vér hlaupum,
er í sömu stöndum sporum.
HugsiS eigi, aS þaS nægi
aS á blaSi frelsi stafa.
Háleit orS, sem heimskir flipra,
hefna sín og verSa aS klafa.
Raunsæismenn töldu þörf á flestu
fremur en þjóðernisrembingi og róman-
tísku orðagjálfri um forna frægð. Einnig
kann það nokkru að hafa ráðið um af-
stöðu Hannesar, að leitað liafði verið
1) Sögukaflar af sjálfum mér 1922, bls. 325.
fyrir um tengsl með Þjóðliðinu og and-
stæðingum hans meðal stúdenta í Iföfn.
Finnur Jónsson og þeir, sem stóðu að
Velvakanda og bræðrum hans, höfðu haft
að því undirbúning sumarið 1884 að
stofna pólitískt tímarit, sent um það boðs-
bréf til Islands og látið safna þar áskrif-
endum. Þorleifur Jónsson í Stóradal1)
var meðal þeirra, er áskrifendum söfnuðu,
og skrifaði Finni 12. nóv. 1884:
„Það sé fjarri mér að ætla, að ekki
ætti að reyna að gefa út pólitískt tímarit,
af því að menn séu svo daufir. Deyfðin
ætti einmitt að vera hvöt fyrir Velvak-
anda til að koma því út. Ætla má og, að
þeir af íverendum Velvakanda, sem heim
eru komnir og setztir eru í embætti með
mörgum þúsundum króna að launum, geti
borið eitthvað af þeirri byrði, sem leiðir
af útgáfu tímaritsins, og að þeir vilji
gera það . . . Að því er mig snertir, þá
hef ég ekki ráðizt í að stofna neitt félag
eða deild af Velvakanda."2)
Hann segir síðan, að meðal ungra
hænda í Þingeyjarsýslu sé vöknuð póli-
tísk hreyfing, þótt lágt fari, og hafi þeir
hug á samvinnu við Velvakanda. Hafði
Þorleifur beðið Árna Jónsson, síðar prest
á Skútustöðum, að safna áskrifendum í
Þingeyjarsýslu, og segir síðan um þessi
samtök bænda þar:
„Einn þessara bænda, mig minnir —-
Jakob, sonur Jóns á Gautlöndum,3) skrif-
aði á eftir Árna. Hafði hann fengið það
hréf, er hann kom hér. í þessu bréfi biður
hann Árna að tala við mig um þetta mál
og biðja mig að styrkja það og gat þess
1) Ritstjóri Þjóðólfs 1886—91, síðar póst-
meistari í Reykjavík.
2) Ny kgl. saml. utilg. 150, 4to, 6.
3) Hér hlýtur að gæta einhvers konar mis-
hermis, e. t. v. er um að ræða Jakob Hálf-
danarson.