Andvari - 01.04.1962, Blaðsíða 113

ANDVARI
ÞJÓÐSÖGUR Á ÞJÓÐSÖGUR OFAN
111
um Kanada og Bandaríkjanna. Þannig
heldur leitin áfram, og Vínlandi skýtur
upp í æ fleiri stöðum. Það kæmi mér
ckki á óvart, þótt einhver héldi því fram,
að Vínland hafi verið á Kyrrahafsströnd
Ameríku.
Að lokum langar mig að drepa á ein-
hverja alfáránlegustu þjóðsögu af þessu
tagi, þjóðsöguna um sjóferðir Niccolos og
Antonios Zeno. Þessir tveir Feneyingar
eiga að hafa verið í siglingum á Norður-
Atlantshafi í lok fjórtándu aldar, og frá-
sögn af landkönnunum þeirra var gefin
út í Feneyjum árið 1558, ásamt korti af
norðurhöfum (en það kort leiddi síðan
margan sæfarann afvega). Enda þótt full-
sannað sé, að bæði frásögnin og kortið
eru sextándu aldar samsuða, og enda þótt
í frásögninni megi finna aðrar eins fjar-
stæður og það, að verið hafi miðstöðvar-
hitað grámunkaklaustur á austurströnd
Grænlands á fjórtándu öld, þá eru þeir
enn til, sem trúa þessum tilbúningi eins
og nýju neti.
Náskyld þessari þjóðsögu, og ámóta líf-
seig, er önnur, sem telur að Orkneyja-
jarlinn Idenry Sinclair, sem lézt um 1404,
sé þjóðhöfðingi sá, sem getið er um í
frásögn Zeno-bræðra og nefnist þar
Zichmni. I rauninni er hvergi snefill af
heimild fyrir því, að Sinclair hafi nokk-
urn tíma siglt um þvert Atlantshaf eða
haft annanhvorn Zeno-bræðra í þjónustu
sinni.
Vafalaust halda þjóðsögur, skröksögur
og annar tilbúningur af þcssu tagi áfram
að skapast. Landafundir norrænna manna
í Vesturheimi virðast bæði töfra og trylla
ekki einungis glópa heldur oft jafnvel
ágætustu fræðimenn. Þetta kann að stafa
af því, að heimildirnar eru svo slitróttar,
að þær bjóða heim hverskyns heilabrot-
um. En hér kemur líka annað til. Sagan,
sem heimildirnar geyma, er svo heillandi,
svo tálfróðleg, svo dularfull, að hán ldýt-
ur að gefa jafnvel jarðbundnasta ímynd-
unarafli byr undir vængi. Af þessum
sökum hafa menn iðulega elt villuljós,
en vanrækt grundvallarrannsóknir.
Saga Vesturheims fyrir daga Kólum-
busar býr yfir svo mörgum leyndardóm-
um, að ekki fer hjá því, að hún veki
sporvísina, sem með flestum okkar býr.
Eg man vel, hvernig það kveikti í mér,
að heyra um Kensingtonsteininn í fyrsta
sinn. í nokkur ár trúði ég því — eða vildi
trúa — að áletrunin hefði sanngildi, að
Norðurlandabúar hefðu verið á ferð langt
inni á meginlandi Norður-Ameríku löngu
áður en Kólumbus lagði upp í sína alda-
hvarfaferð. Ég gat lengi vel ekki fengið
sjálfan mig til að kannast við það, að
steinninn og allt, sem honum fylgdi, væri
ekki annað en sniðugt gabb. Eins er með
Nikulás frá Lynn. Það er gaman að
liugsa sér það, að grámunkur hafi orðið
öldum fyrri til en hinir ótrauðu norður-
farar nítjándu aldar. En að sjálfsögðu
verður maður að lokum að meðganga það,
að þessar sögur ná engri átt.
Og er ekki líka sannleikurinn ennþá
ævintýralegri? Sannleikurinn, sem er sá,
að Islendingarnir, er námu land á Græn-
landi á síðustu árum tíundu aldar, fóru
um þveran og endilangan eyjaklasann í
Norður-Kanada til að leggja gildrur sínar
fyrir hvítabirni — konungsgersimar, sem
hver var gullvæg. Þeir ræktuðu æðarvörp
sín að heita má í skugga heimskautsins.
Þeir cru þjóðin, sem í goðsögum Eskimóa
heitir Tunnit, en af þeim sögum má sjá,
að þeir urðu heimamenn í heimskauta-
löndum Kanada mcð jafnhægu móti og
hinir svonefndu coureur de bois síðar á
öldum. Ekki er það síður heillandi að
reyna að gera sér í hugarlund, hvernig
frumbyggjar Norður-Ameríku, sem Is-
lendingar nefndu Skrælingja, blönduðust