Andvari - 01.04.1962, Síða 46

44
SVEINN SKORIU IIÖSKULDSSON
ANDVARI
mótin 1800. Loks flytur hann mönnum
boðskap hinnar nýju stefnu:
„Það er tímans krafa, að hver maður
geti orðið sem frjálsastur, mestur og bezt-
ur með því að nota sinn eiginn kraft, því
að sú frœgð að tilheyra fornkunnri þjóð,
er létt fyrir svangan maga. Menn vita
nú, að mennirnir lifa ekki og vinna ekki
til þess að vera þjóð, heldur er þjóðin
til vegna þess, að svo og svo margir menn,
sem tala sömu tungu, lifa og vinna. Hún
er sterk þjóð og merk þjóð aðeins að því
skapi sem einstaklingarnir í henni geta
náð að verða sem frjálsastir, mestir og
beztir í andlegu, líkamlegu og siðferðis-
legu tilliti. Fósturland og þjóðerni er ekki
sérstök, guðleg gjöf, því hver, sem fæðist
í heiminn, verður að fæðast í einhverju
landi, og það land, sem hann af hend-
ingu fæðist í, er að jafnaði hans fóstur-
land, og af því fær hann sjálfkrafa eða
nauðugur þann stimpil, sem kallast þjóð-
erni og sem bindur hann alla ævi með
ýmsum böndum við fósturlandið. Það er
ekki nóg til þess að fullnægja tímans
kröfu að drekka skál fyrir sinni ástkæru
fósturmold, það er ekki nóg að tala um
framfarir án þess að tilgreina, bverjar
þær eiga að vera. Til þess að stuðla að
því, að mönnunum geti liðið vel, þarf
að komast eftir þeirra meinum, mann-
félagsmeinunum, sem standa einstaklingn-
um fyrir þrifum, svo þau geti orðið
læknuð, og það er mcðal annars skáld-
anna og sálarfræðinganna báleita ætl-
unarverk að grafast eftir þeim. Vor tíð er
sárakönnunarinnar og lækninganna tíð í
andlegu og líkamlegu tilliti. Tímans
heróp er líf persónunnar, ekki gloría um
hina afdregnu hugmynd: þjóð. Vor tími
er tími hinna verklegu framfara, guf-
unnar, rafmagnsins og rannsóknarinnar
stolti tími.“
Honum finnst vel til fallið, að nú
skuli einkum ort grafljóð á Islandi: „Það
er náklukkunnar dinglum-dangl yfir
dauðum og útslitnum hugmyndum."
Sama ár og Hannes flutti þennan
fyrirlestur gaf hann út Kvæði og kviðl-
inga Bólu-Hjálmars. Meðal þeirra ljóð-
skálda, er á undan voru gengin, hlaut
hann að finna mestan eðlisskyldleik við
raunsæisstefnuna hjá Hjálmari, og jafnvcl
hefur hann þótzt finna til tengsla við
sjálfan sig: „Vér sögðum, að aðaleinkenni
hans væri ákafi og storkandi kraftur."1)
XIV
Það er orðin bókmenntasöguleg hefð,
að telja Verðandi marka upphaf raun-
sæisstefnunnar á Islandi og Georg Bran-
des helzta boðbera hennar á Norður-
löndum. Ekki verður séð af plöggum fé-
laganna í Lærða skólanum, að Hannes
hafi þar haft mikil kynni af raunsæis-
höfundum. Hann þýðir eftir Ovid,
Ideine og H. C. Andersen. Af útgefend-
um Verðandi hafði þó hann einn veru-
leg persónuleg kynni af Brandesi, og þau
hófust, er hann fékk leyfi til þýðingar
á kafla úr Meginstraumum í Lleimdall
1884, eins og áður segir.
Enn eru varðveittar skrár um útlán
bóka úr Konunglegu bókhlöðunni og
Háskólabókasafninu í Kaupmannahöfn
þau ár, sem Hannes dvaldist þar. Þó
vantar árið 1883 í skrár Háskólabóka-
safns. Ekki verður séð, að Hannes hafi
nokkru sinni fengið léða bók út úr Kon-
unglegu bókhlöðunni og í Háskólabóka-
safni einungis þrjár bækur, og þær allar
eftir Georg Brandes. Hann fékk 24. jan.
1882 Æstbetiske Studier; 15. marz 1884
Forklaring og Forsvar og 24. marz s. á.
I Iovedstrpmninger, Emigrantlitteraturcn.
Ekki geta þetta talizt mikil bókalán,
enda mun minni en hjá þeim hinum,
sem að Verðandi stóðu. Hér er þess þó
1) Kvæði og kviðlingar, bls. 27.