Andvari - 01.04.1962, Blaðsíða 84

82
JÓN I’ÖIlAIiINSSON
ANDVAliI
á himni tónlistarinnar, og þótt sú stjarna
hafi ckki alltaf borið jafnskæra birtu,
lýsir hún þó enn og mun lengi loga.
Sú tilsögn í tónlist, sem Adam Liszt
yngri hafði notið í æsku sinni, kom í
góðar þarfir við uppeldi Franz. Adam
gat sjálfur leiðheint syni sínum, og undra-
verðar tónlistargáfur drengsins konni
þegar í ljós. Hann var fremur pasturs-
lítill í bernsku og gekk því sjaldan að
leikjum með öðrum börnum. En slag-
harpan varð eins og leikfang í höndum
hans, og sat hann við hana löngum. Níu
ára gamall lék hann í fyrsta skipti opin-
berlega, og skömmu síðar vaknaði áhugi
Esterházy fursta á frama þessa unga
skjólstæðings síns. Nokkrir fyrirmcnn
bundust samtökum um að tryggja pilt-
inum ákveðna fjárupphæð unr sex ára
skeið, og var hún nægilega há til þess
að Adarn Liszt sá sér fært að segja upp
starfi sínu hjá furstanum og gefa sig
óskiptan að uppeldi og menntun sonar
síns.
Það varð að ráði, að þeir feðgar héldu
til Vínarborgar, og þar naut Franz til-
sagnar hinna færustu manna. Antonio
Salieri, sem hafði verið lærisveinn Glucks,
keppinautur Mozarts og kennari Beet-
hovens og Schuberts, varð kennari hans
í hljómfræði og kontrapunkti. En píanó-
kennari hans varð Carl Czerny, sem verið
hafði nemandi Beethovens og varð kenn-
ari rnargra fremstu píanóleikara 19. aldar.
Píanóæfingar hans, en af þeim samdi
hann hinn mesta urrnul, eru enn í
notkun. Eftii nokkrar fyrstu kennslu-
stundirnar neitaði Czerny að taka við
frekari greiðslu fyrir þessa kennslu, enda
var hann rómaður fyrir örlæti og hjálp-
semi, og naut Liszt tilsagnar hans ókeypis
í tvö ár. Að þeim tíma liðnum var hann
orðinn svo snjall píanóleikari, að hann
er sagður hafa lesið „frá blaði“ erfiðar
tónsmíðar, og næmleiki hans og skiln-
ingur varð undrunarefni öllum, sem hon-
um kynntust. Þá fór brátt mikið orð af
leikni hans í „improvisation", en svo er
það nefnt, þegar leikið er „af fingrum
fram“ og unnið úr, undirbúningslaust,
eða „lagt út af“ áður ókunnu stefi, sem
listamanninum er fengið. Á þessum
tímum þótti þjálfun í slíkum listum sjálf-
sagður þáttur í uppeldi verðandi hljóð-
færasnillings.
Liszt hinum unga stóðu allar dyr
opnar í Vínarborg, og hefðarfólkið keppt-
ist um að sýna honum sóma. Auk snilli-
gáfu sinnar naut hann þar þess, að hann
var mjög fríður sýnum og hafði heillandi
framkomu. Hann lék á mörgum tónleik-
um, bæði i Vín og Búdapest, og naut
óhemjulegrar hylli og aðdáunar meðal
lærðra sem ólærðra í tónlist. Sagt er, að
einhverju sinni hafi sjálfur Beethoven
stigið upp á sviðið að loknum tónleikum
í Vín og faðmað að sér undrabarnið.
Flaustið 1823 taldi Adam Liszt, að
þeir feðgar hefðu haft af Vínardvölinni
þann ábata, sem þar var að vænta í bili.
Héldu þeir nú til Parísar, en höfðu á
leiðinni viðdvöl í nokkrum borgurn í
Þýzkalandi. Cherubini, sem þá var for-
stöðumaður Tónlistarskólans í París,
treystist ekki til að taka Liszt í skólann,
þar eð hann var útlendingur. Klökkva-
blandnar bænir þeirra feðga máttu sín
einskis rnóti skólareglunum hjá þeim
virðulega heiðursmanni, og jafnvel ein-
dregin meðmæli Esterházy fursta dugðu
ekki til. Var því ekki um annað að ræða
en að leita til einkakennara, og urðu fyrir
valinu tveir menn, sem um þær mundir
nutu mikils álits, þeir Antonín Reicha
og Ferdinando Paér.
Reicha var einn merkasti tónfræðing-
ur sinnar samtíðar, og eru tónfræðirit
hans enn í gildi. Idann var fæddur í Bæ-
heimi en fluttist ungur til Þýzkalands