Andvari

Årgang

Andvari - 01.01.1952, Side 31

Andvari - 01.01.1952, Side 31
ANDVARI Skúli Magnússon og Nýju innréttingarnar 27 ar hitt, að sjálf ríkisstjórnin lét hér af hendi rakna allmikið fé til styrktar þessurn áformum. Er það fyrsta dæmið í sögu vorri um ríkisframlag til eflingar atvinnuvegum landsins. Allt er þetta ljós vottur þess, að upp er að renna ný öld. Hér er um að ræða fyrstu skímu hins upplýsta einveldis í íslenzkum atvinnu- og stjórnmálum. Hið sama vald, sem á liðnum öldum hafði fastast bundið hendur þjóðarinnar og þyngt æ meir okið á herðum henn- ar, hafði nú loks rankað við sér og tekið upp nýja stefnu í við- skiptum sínurn við íslendinga. Á vorum dögum láta fá orð jafn illa í eyrum og orðið ein- veldi. Svo rammt kveður að þeirri viðurstyggð, að þær þjóðir, sem af einhverjum ástæðum hafa orðið að sætta sig við einræðið, geta samt sem áður alls ekki fengið sig til að nefna stjórnarfar sitt því nafni. Þær kalla það hið fullkomna lýðræði. Áður fyrr átti þetta orð og sú hugsun, sem í því felst, miklu gengi að fagna. Sú var tiðin, að einveldi var talið fullkomnasta stjórnarlag sem þekktist >neð siðuðum þjóðum. Er og sannast rnála, að einveldið, sem flestar þjóðir Norðurálfu hafa einhvemtíma lotið um lengri eða skemmri tíma, verður talið harla merkilegt stig í stjórnmálalegri þróun þeirra og flestar eiga þær einhvers góðs að minnast fra þeinr öldum. Norski fræðimaðurinn Harry Fett hefur ritað mjög skemmtilega bók, er hann nefnir „Vort nationale Enevælde , vort þjóðlega einveldi, og á hann þá við einvaldsstjórn Danakonunga í Noregi. Ég efast nú reyndar um það, að hægt væri að skrifa ^ók með því líku nafni um einvaldsstjórnina dönsku hér á landh En hitt er söguleg staðreynd, að úr því einvaldsskipulagið 1 land- stjorn tekur að festa rætur hér á landi undir 1700, verður bratt nokkur hreyting til bóta á viðhorfi ríkisvaldsins til íslandsmala, l'ótt eigi gæti þar skipulegrar viðleitni til umbóta á högum þjoðar- innar fyrr en undir miðja 18. öld. Þróun ríkisvaldsins og stefna Danakonunga í atvinnu- og fjarmalum frá því um miðja 16. öld og fram undir miðja 18. öld or svo nákomið því efni, sem hér er til umræðu, að vart verður bjá því komizt að víkja að því nokkrum orðum. Öfugþróun sú,

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.