Andvari - 01.01.1952, Blaðsíða 56

52
Sveinn Bergsveinsson
ANDVARI
að ekki er öll varan úr ósviknum efnum, sem á boðstólum er, eða
með öðrum orðum, sumt af nýtízkuljóðunum er — vitandi eða
óvitandi — hreinn svindill. Að því leyti eru skáldin að leika á
okkur, þótt þau leiki reyndar á sjálf sig um leið. En eitt er víst.
Við getum ekki komizt til botns í þessu máli nema setja fram
eina spurningu. Hvers vegna láta bömin svona? Hvaðan hafa
þau hugmyndir sínar og viðhorf til ljóðlistarinnarr1 Svar við þess-
ari endurteknu spurningu getur fyrst skýrt gildi þessarar listar,
hvort hún boði lífrænt efni eða sé innantómt form, hvort for-
sendur hennar séu enn við lýði eða hvort hún svífi í lausu lofti
eins og geimsteinn, sem losnað hefur frá upphafi sínu og á aðeins
eftir að falla til jarðar til hinztu hvílu. En sem kunnugt er,
birtist í öllum alvarlegum skáldskap viðhorf til lífs og listar auk
efnis og efnismeðferðar. Ég hefi þegar getið þeirra stefna sem
nútízkan er steypt úr. Hitt er eftir að skýra, hvað þær stefnur
þýddu og hvernig hin nýja stefna rís á grunni hinna fyrri. Og
að síðustu ber að athuga, hvort sá grunnur sé enn þá óhaggaður,
því að skáld verða líka að hafa „einhverja jörð til að ganga á“.
Menn rekur ef til vill minni til, að eftir stríðið blöstu víða við
gapandi sprengjugígar, þar sem áður stóðu reisulegar byggingar.
Lífsviðhorfin speglast óvíða betur en í ljóðum skáldanna.
Vér verðum að taka þar til, sem fyrri heimsstyrjöld lauk. Tján-
ingarstefnan, expressionisminn, sem voru átök hins frjálsa ein-
staklings við frjálsan heim, malaðist í þeirri kvörn, enda þótt ort
væri um nokkurt skeið í sama anda, þ. e. a. s. þótt tjáningar-
skáldin sjálf reyndu að pressa síðustu dropana úr gamalli sítrónu.
Einstaklingsverðmætin féllu í verði. Orlög fjöldans, naktar stað-
reyndir var það eitt, sem unnt var að túlka, svo að það kæmi við
streng í huga fólksins. Harmleikur hversdagslífsins, óhugnan-
leiki þess og harðneskja, túlkað með hversdagslegum orðum, svo
sem það væru frekast aukaatriði, hitti á hljómgrunn í sálum
manna og sætti þá betur við örlög sín. Að lokum fór þjóðirnar
þó að rétta við eftir styrjöld og heimskreppu. Við það varð hin
hversdagslega hetjusaga fyrst hversdagsleg. Skáldskapurinn varð