Andvari - 01.01.1952, Side 58

54
Sveinn Bergsveinsson
ANDVARI
Ég hefi nú nefnt þau meginviðhorf lífs og listar, sem mest
bar á milli styrjaldanna, og eru þau öll undanfari og raunar þættir
í nýtízku ljóðagerð, atómkveðskapnum. Og þó vantar þar einn
hlekk í kveðjuna eða réttara sagt bindiefnið, sem mótaði þessa
tegund skáldskapar og knúði hana fram. Ég býst við, að ein-
hverjum lesenda minna finnist ég fullhátíðlegur og fræðilegur
í senn til þess eins að reyna að skýra nokkrar tilraunir ungra
Islendinga í ljóðagerð. En þá vil ég biðja menn að hafa í huga,
að stefnan er ef til vill annað og meira en framkvæmdin og því
vel þess verð að hún sé athuguð í sem viðtækustu samhengi.
Við rekum okkur þá fyrst á það, að frumkraftar ríkjandi list-
stefnu eru að fjara út, þegar líður á tímabilið milli styrjaldanna.
Það var því ekki alveg út í bláinn, þegar Hitler talaði unr úr-
kynjaða list (entartete Kunst), og hann átti sannarlega eftir að
stokka spilin, enda þótt hann félli á slemmunni. Ný stefna í list-
um verður sem sé sjaldnast til af engu né heldur af fjarandi
stefnum, hún er borin fram af öflum í þjóðfélaginu, sem orka
sterkt á listamennina og hleypir ólgu í blóðið. Og hugsi menn
sig vel um, þá gerðust slíkir atburðir, áður en síðari heimsstyrjöld
skall á með öllum sínum þunga. Þar á ég fyrst og fremst við
borgarastyrjöldina á Spáni. Það má kannske segja, að verið sé
að gera mikið úr einstökum heimsviðburðum í sambandi við
þróun liststefna, en þegar slíkir viðburðir koma róti á huga allra
hugsandi manna, hvað þá um mestu listamennina, sem þegar
höfðu sett merki sitt á heilar stefnur? Ég vil minna á, að jafn-
áhrifaríkur rithöfundur og Elemingway fékk þar yrkisefni í nýtt
stórverk. Öllu afdrifaríkari fyrir listir orðs og lita varð þó gereyð-
ing Guemica í hinni heimsfrægu túlkun málarans Picassó.
Guemica-mynd Picassós sýnir okkur trylltan heim í hnotskurn.
í þeirri mynd samþjappast ekki aðeins í einum kjarna tilgangs-
leysi Eliots, hlífðarleysi Hemingways og hinar hemjulausu hvatir
Freuds, heldur sprengir Picassó kjarnann, sem vér lítum í brot-
um, og birtir heiminum ný og skelfileg sannindi á áhrifaríku
táknmáli: hættuna, hættuna á heimsstyrjöld, sem því miður var