Andvari - 01.01.1952, Side 94

90
Símon Jóh. Ágústsson
ANDVARI
við bam sitt. Ást hans á því er mjög komin undir ást þeirri, sem
hann ber til konunnar, er hann getur barnið við. Ef hann elskar
liana og virðir, færist ást hans yfir á afkvæmi þeirra, en ef hann
hefur lítilsvirðingu á henni, geldur barnið þess oft, því miður.
Samband móður og barns einkennist aðallega af einfaldri
væntumþykju, sem á rót sína að rekja til þess, að móðirin svalar
þörfum barnsins, sefar það og hughreystir. Samband föður og
barns einkennist aftur á móti af nær takmarkalausri aðdáun þess
á styrkleika hans, valdi og kunnáttu. Hann er í augum þess nær
almáttugur og alvitur: „Pabbi getur allt, pabbi veit allt“. Hann
er eins konar guð. Því er skiljanlegt, að sumir sálfræðingar og
heimspekingar hafa haldið því fram, að guðshugmyndin væri
sprottin af hugmyndum harnsins um föður sinn: Þessi fölskva-
lausa aðdáun barnsins á föður sínum getur af sér löngunina til
að líkjast honum. Margir, sem muna snemma eftir sér (t. d.
skozki mannfræðingurinn Sir Arthur Keith),1) minnast glöggt
þessarar trúar og föður sinn, og sumir minnast einnig hinnar
óþægilegu kenndar, þegar skilningur þeirra vaknaði á því, að
faðir þeirra var hvorki almáttugur né alvitur. Barnið sættir sig
svo við það smám saman, að faðir þess sé góður, mikill eða vel
virtur maður.
Ef faðirinn bregzt nú hlutverki sínu, bregzt móðurinni, sem
barnið elskar, verða tilfinningar þess gagnvart honum mjög
tvíbentar, jafnvel þótt hann sé góður við það. Hið barnslega
trúnaðartraust, sem það bar til hans, hefur beðið mikinn hnekki.
Faðirinn er ekki framar alfullkominn, sú trú hverfur á sínum
tíma fyrir fullt og allt, en hjá slíku barni tekur ekki við önnur
trú á föðurinn, sem sé sú, að hann sé góður og vel virtur maður.
Það veldur barninu sárri sorg, þegar það kemst að raun um, að
faðir þess er ekki eins og hann á að vera og það vildi að hann
1) Sir Arthur Keith: A New Theory of Human Evolution, London 1948,
bls. 65—66.