Andvari - 01.01.1943, Page 27

ANDVARt
Einar Hjörleifsson Kvaran
23
tólk, íslenzkir menn og konur, sem skáldið leiðir fram á sjónar-
sviðiö. Hann býr aldrei til neinar „fígúrur“, sem enginn kann-
ast við og engan stað eiga í veruleikanum. Dettur það ekki i
hug. Til þess er hann allt of hámenntaður maður og göfug-
lyndur gagnvart þjóð sinni og lesendum.
Eins og ég gat áður, eru hinar löngu sögur Einars H. Kvaran,
Efurefli, Gull, Sálin vaknar og Sögur Rannveigar, engu lakari
a sinn hátt en styltri sögurnar. Ástæðan til þess, að þær virðast
ekki hafa notið sannmælis í dómum manna til fulls enn þá,
hygg ég að sé sú, að þegar þær komu út, duldist það ekki,
a® skáldið tók fyrirmyndir úr lífi samtíðarmanna og sam-
hðarviðburða. Kom það nokkuð ónotalega við suma, bæði ein-
staklinga og hópa. En einstaklingar og þjóðfélög hafa jafnan
vtðkvæma bletti, og það svíður ævinlega, þegar komið er við
haunin. Sögurnar Ofurefli og Gull eru ádeilusögur úr Reykja-
vikurlífinu um og eftir aldamótin síðustu. Þær eru um baráttu
sannleika og réttlætis við harðúð, sérdrægni og græðgi. Það
bari að lesa báðar bækurnar í einu, til þess að fá full skil.
Suniuin hefur fundizt presturinn, sem er ein aðalpersónan í
Pessum sögum, ekki nægilega mannlegur eða lifandi. Þetta er
ikki rétt skoðun. Það er satt, að enginn bægslagangur er á síra
J°rvaldi, hann er mildur maður og athugar ráð sitt vel. En
sunnfæring hans og stefnufesta er ákveðin. Hann fer sínu fram,
avaðalaust og' lióglátlega, eftir því sem við verður komið, og
e'nmitt á þann liátt verður hann sterkur og ósigrandi. — Sálin
'aknar er ákaflega vel rituð saga, fast byggð og skemmtilega
'eillandi, perla í bókmennum vorum, sem hver maður með
ullri dómgreind hlýtur að dást að. — í Sögum Rannveigar er
ysl hinimi takmarkalausa kærleika og umburðarlyndi, sem
lalin eru upp yfir venjulegt persónulegt viðhorf og allt hvers-
agslegt, „sem afli blæs i brotinn hálm og breytir nótt í dag.“
aö verður að skilja tilgang höfundarins og takmark með þess-
ari úgœtissögu, til þess að geta metið hana til fulls. — Athuga
'erður, að allir, sem fram koma í sögu þessari, eru i rauninni
aukápersónur, nema Rannveig sjálf. Alveg rétt er það, að Ás-