Andvari - 01.01.1943, Blaðsíða 76

72
Gísli Sveinsson
ANDVAUI
annars vart en að allir íslendingar, innan þings og utan, teldu
þetta nauðsynlegt, sjálfsagt og réttmætt, og er til náðist, tétu
konungur og Danir sér vel líka þessar aðgerðir, auk þess sem
hin engilsaxnesku stórveldi viðurkenndu þær i verki. Spáði
þetta allt góðu um farsællegt framhald.
Hertöku hinnar sjálfstæðu Danmerkur svöruðu Bretar mán-
uði síðar með því að hernema hið nú raunverulega sjálf-
stæða ísland — og var þá ekki við önnur stjórnarvöld að eiga
en íslenzk. En ekki virtist það draga úr skilnaðarhug ráða-
manna þjóðarinnar yfirleitt, nema síður væri. Sýndi það sig,
er fram kom á næsta ár. Þ. 16.—17. maí 1941 voru á Alþingi
gerðar ályktanir þær í þrennu lagi, sem nú eru alkunnar
orðnar og eigi þarf því að rekja orði til orðs: „Um sjálf-
stæðismálið“, „um æðsta vald í málefnum ríkisins“ og „um
stjórnskipulag íslands“, þar sem þingið, með þessu til samans,
ákveður skilnaðinn í verki og kosning sérstaks ríkisstjóra,
þótt formið eitt biði að öðru leyti um sinn. Einn af þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins skilgreindi þessar ályktanir við
umræðurnar þannig (Alþt. 1941, D. bls. 60—63):
1. Sambandinu við Danmörku er raunvernlega slitið.
2. Ekki verður samið um nýtt samband við Danmörku.
3. Gengið verður frá framhúðar stjórnskipun hins íslenzka
fullvalda ríkis, þegar er tök verða á vegna styrjaldar-
innar.
4. Þangað til það verður, gegnir ríkisstjóri, kjörinn af Al-
þingi, æðsta valdinu í landinu.
5. Stjórnskipun íslands verður h'jðveldi.
Forsætisráðherra Hermann Jónasson viðurkenndi, að því
er virtist fyrir hönd ríkisstjórnarinnar, þessa túlkun rétta.
Og formaður Sjálfstæðisflokksins, ráðherra Ólafur Thors,
lýsti skoðun þingmannsins sína skoðun og flokksins. (Mbl.
18. maí 1941). Enginn andmælti þessu þá, né hefur gert það
síðan.
Með þessu hafði Alþingi i raun og veru lýst sambandssátt-
málann niður fallinn og ógildan, eins og komið væri högum